ادبیات عرفانی

متون ادب فارسی به سبب برخورداری از تنوع وگستردگی فراوان از دیرباز توجه منتقدان را به خود معطوف داشته است. در این میان، سوانح احمد غزّالی از دو جهت، یکی به دلیل نظریهپردازی‌های معرفتشناسانه ... بیشتر

فنا و بقا و اتّحاد و اتّصال در دیوان بیدل دهلوی

سمیه خادمی؛ محمدسرور مولایی

دوره 5، شماره 8 ، فروردین 1392، صفحه 65-91

https://doi.org/10.22051/jml.2014.120

چکیده

مقامات فنا و بقا و اتّحاد و اتّصال از مهمترین و پیچیدهترین مباحث تصوّف و عرفان اسلامی به شمار می آید. عرفا این مقامات را نهایت سیر و سلوک سالک و هدف از پیمودن همۀ احوال و ... بیشتر مقامات فنا و بقا و اتّحاد و اتّصال از مهمترین و پیچیدهترین مباحث تصوّف و عرفان اسلامی به شمار می آید. عرفا این مقامات را نهایت سیر و سلوک سالک و هدف از پیمودن همۀ احوال و مقامات را رسیدن به وصال الهی میدانند. بر طبق نظریۀ قوس نزولی و قوس صعودی، انسان پیش از خلق در عالم غیب و علم الهی موجود بوده است و هنگام نزول به عالم خلق و شهادت، مرحله به مرحله او را از عوالم عبور دادهاند تا اینکه به این عالم مادی آمده است و سالک میخواهد با فانی شدن از صفات خویش و متّصف گشتن به صفات الهی به مبدأ و اصل خویش باز گردد. سالک یک سیر حرکتی از «الی الله» را به «فی الله» شروع میکند و در نهایت این سیر و سلوک، اتّحاد و اتّصال با محبوب برای او حاصل میشود. بیدل دهلوی که نمایندۀ تمامعیار سبک هندی است و دیوان غزلیاتش یک فرهنگ اصطلاحات عرفانی به شمار میآید، این مقامات را در اشعارش بهخوبی بیان کرده است. بیدل همانند سایر صوفیان بزرگ معتقد است که حالت فنا و رسیدن به وصال الهی، نتیجۀ فضل و عنایت الهی و از اختیار سالک خارج است. با در نظر گرفتن این نکته که بیدل، وحدت وجودی است، دویی را نفی میکند، معتقد به اتّحاد و اتّصال الهی است و ترک تعلقات دنیوی و فانی شدن از خویش را شرط وصول به محبوب میداند. او بر این باور است که چون خداوند هر لحظه به شکلی تازه تجلّی میکند و تجلّی تکرارناپذیر است، حتی سالک بعد از وصال با محبوب همچنان محو معشوق خویش است و از آرزوی دیدارش کم نمیشود. در نهایت چیزی از سالک باقی نمیماند و در خداوند محو میشود. واژههای کلیدی : اتّحاد، اتّصال، بقا، بیدل دهلوی، فنا، وحدت وجود.

گونه‌شناسی کشف صوری در مثنوی

سید مسلم مدنی

دوره 5، شماره 8 ، فروردین 1392، صفحه 171-194

https://doi.org/10.22051/jml.2014.124

چکیده

کشف و شهود همچون بنیان شناخت‌های عرفانی به شمار می‌رود. عارفان از رهگذر کشف، رویارویی بی‌واسطه با حقیقت را تجربه می‌کنند؛ از همین‌رو پرداختن به گونه‌های کشف و اندازۀ توان معرفتی هر یک، همواره ... بیشتر

مثال و خیال در اندیشۀ مولوی

زهرا رجبی؛ غلامحسین غلامحسین زاده

دوره 5، شماره 8 ، فروردین 1392، صفحه 123-150

https://doi.org/10.22051/jml.2014.122

چکیده

مولوی یکی از برجسته‌ترین عارفان اهل حکمت در تاریخ تفکر فارسی است و همین امر سبب شده است تا اثر ارزندۀ او مثنوی، سرشار از مفاهیم عرفانی- حکمی باشد. از جملۀ این مفاهیم، مفهوم عالم مثال است که تاکنون ... بیشتر

مسألۀ زایش معانی از صور و اصالت زبان از دیدگاه عارفان

لیلا پژوهنده

دوره 5، شماره 8 ، فروردین 1392، صفحه 7-31

https://doi.org/10.22051/jml.2014.118

چکیده

مسألۀ ظریف امکان زایش معنی و اندیشه از سخن، از نگاه عارفان پرسش اصیلی است که در این نوشتار به شیوهای تحلیلی در پی پاسخگویی به آن هستیم. این مسأله در حالی مطرح میشود که در عرفان بر اصالت معنی و اندیشه ... بیشتر مسألۀ ظریف امکان زایش معنی و اندیشه از سخن، از نگاه عارفان پرسش اصیلی است که در این نوشتار به شیوهای تحلیلی در پی پاسخگویی به آن هستیم. این مسأله در حالی مطرح میشود که در عرفان بر اصالت معنی و اندیشه تأکید شده است. جهت تبیین موضوع، پس از ملاحظاتی در باب ویژگیها، ماهیت،کاربرد، رابطه و تعامل، صورت و معنا، ذهن و زبان، دل و زبان و ایمان و ذکر، به پرسش بنیادین این پژوهش بازمیگردیم و مسألۀ ظریف امکان زایش معنی و اندیشه را از سخن بازمی‌کاویم. در ادامه، ضمن تبیین جایگاه سخن و نقش هستیشناختی زبان، برپایۀ آرا و اقوال عارفان نشان میدهیم که زبان تنها محدود به گسترۀ فکر آدمی نیست و نمی‌توان کنش ازلی و مقدس آن را به منش ارتباطی انسانی تقلیل داد . آرا و اقوال عارفان در خصوص مراتب متمایز زبان و تأکید بر جایگاه هستی‌شناسانه و کنش مقدس و ازلی سخن در ورای سویۀ ارتباطی، نقش سخن تکوینی و کلمۀ خلّاقه را در زایش معانی و قدرت رهاییبخش و هستیآفرین آن توجیه می کند؛ از این جهت عارفان ضمن تأیید اصالت معنی، سخن را سرچشمۀ هستی و موجودات را سخن خداوند می شمارند و بر قدرت خلاقه و بی شبه و نظیر سخن ت أ کید می‌ورزند. واژههای کلیدی: اصالت معانی، زایش معانی، مراتب اندیشه، صور و زبان، مراتب سخن، رابطۀ صورت و معنی.

معنای زندگی از دیدگاه ابن عربی

مهدیه کسایی زاده

دوره 5، شماره 8 ، فروردین 1392، صفحه 151-169

https://doi.org/10.22051/jml.2014.123

چکیده

در تفکر غربی، «معنای زندگی» به عنوان یک مسأله شناخته میشود. از میان نظرات مختلف، یکی از دیدگاهها دربارۀ معنای زندگی، دیدگاه عرفانی است که اگرچه تاکنون کمتر به آن نظر شده است، میتواند ... بیشتر

هستی و مراتب آن از دیدگاه عزیز نسفی

احسان رئیسی؛ سید علی اصغر میرباقری فرد؛ محسن محمدی فشارکی؛ حسین آقاحسینی

دوره 5، شماره 8 ، فروردین 1392، صفحه 93-121

https://doi.org/10.22051/jml.2014.121

چکیده

بعد از تحول عمیقی که در سدۀ هفتم هجری در عرفان اسلامی پدید آمد، هستی‌شناسی نیز به دو رکن دیگر معرفت عرفانی، خداشناسی و انسان‌شناسی، افزوده شد. بر این اساس در سنت دوم عرفانی، شناخت هستی صرفاً یک شناخت ... بیشتر

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 16 (1403)

دوره 15 (1402)

دوره 14 (1401)

دوره 13 (1400)

دوره 12 (1399)

دوره 11 (1398)

دوره 10 (1397)

دوره 9 (1396)

دوره 8 (1395)

دوره 7 (1394)

دوره 6 (1393)

دوره 5 (1392)

دوره 4 (1391)

دوره 3 (1390)

دوره 2 (1389)

دوره 1 (1388)

دوره و شماره: دوره 5، شماره 8، فروردین 1392، صفحه 7-194 (بهار و تابستان 1392)

تحلیل سوانح العشاق از دیدگاه «من استعلایی» پدیدارشناختی

چکیده

فنا و بقا و اتّحاد و اتّصال در دیوان بیدل دهلوی

چکیده

گونه‌شناسی کشف صوری در مثنوی

چکیده

مثال و خیال در اندیشۀ مولوی

چکیده

مسألۀ زایش معانی از صور و اصالت زبان از دیدگاه عارفان

چکیده

معنای زندگی از دیدگاه ابن عربی

چکیده

هستی و مراتب آن از دیدگاه عزیز نسفی

چکیده