نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

• فرزاد قائمی

استادیاردانشگاه فردوسی

چکیده

درونمایه اصلی سیرالعباد الی المعاد سنایی که سفری روحانی از دنیای ناسوت به جهان لاهوت است، درونمایه‌ای جهانی است که در ادبیات شرق و غرب خاستگاه‌های کهن الگویی عمیقی دارد.در این جستار، ضمن بررسی سیر تحول این مضمون در آثار مشابهی در ادبیات جهان به تحلیل سیرالعبد سنایی و نمادهای موجود در آن از دیدگاه نقد اسطوره‌ای پرداخته شده است.پرسش اصلی این بوده است که: مهم‌ترین شالوده کهن الگویی این اثر چیست و در خوانش و بازآفرینی سنایی از پیش نمونه احتمالی او، الگوهای اساطیری موجود در ژرف ساخت کهن روایت، چگونه در خدمت تأویل عرفانی او از مفهوم سلوک معنوی عبد به سوی معاد قرار گرفته است و معنای انسان شناختی نشانه‌های رمزی به کار رفته در این اثر چیست؟ برای رسیدن به پاسخ تحلیلی این پرسشها از روش نقد اسطوره‌ای(کهن الگویی) استفاده شده، ضمن استفاده از بررسی تطبیقی، حوزه مطالعات بر سیرالعباد متمرکز شده است.
مطابق این تحقیق، در این متن و نمونه‌های مشابه جهانی، مهم‌ترین رکن اساطیری، کهن الگوی«صعود» است.سیرالعباد، روایت نمادین «سفر» سالک است و از منظر نقد اساطیری، سیر عارف به سوی خدا(سیر الی الله)، سفری درونی از کثرت خودآگاه به سوی وحدث ناخودآگاه جمعی است، که در آن ادراک جزئی (آگاهی) جای خود را به ادراک کلی(فراآگاهی) می‌دهد و در بازگشت از این تجربه ناخودآگاهانه عرفانی، باز در کوی عقل و خودآگاهی متعالی و پالایش یافته(فرامن متکامل:خرد عرفانی) مقیم می‌شود(سیر الی الخلق).مدح پیامبر اکرم (ص) که به جای مقدمه منظومه در انتهای آن آمده است، نقش همین بازگشت را نمادینه می‌کند.

کلیدواژه‌ها

• سیرالعباد الی المعاد
• سنایی غزنوی
• نقد اسطوره‌ای
• کهن الگو

عنوان مقاله [English]

Mythological Criticism of Seir al-Ibad I1 al- Maad

نویسنده [English]

• Farzad Ghaemi

Assistant Professor, Firdowsi University

چکیده [English]

The main theme of Seir al-Ibād Il al-Maād, the great work of Sanāī Ghaznavī, is a spiritual journey from the human to the Divine world. It is a universal theme that has profound archetypal origins in East and West. In this paper, Seir al-Ibād and its symbols are analyzed from a mythological (archetypal) point of view, and then, the transformations that this theme has gone through in some similar works of literature, is discussed. Moreover, this inquiry focuses on finding the most important archetypal bases and giving an anthropological interpretation of the symbolic signs of this work.
The results of this research show that the most important mythological base of this text and the similar works analyzed is ‘ascent’. Seir al-Ibād, is the symbolic narration of the wayfarer’s journey to God. It is an internal journey from the multitude of consciousness to the unity of collective unconsciousness. In this journey perception (consciousness) gives its place to intelligence (universal awareness), and in return from this mystical unconscious experience, it resides in the status of reason and self-consciousness (faultless super-ego: mystical reason). Moreover, praising of the Prophet that appeared at the end instead of the introduction, symbolizes this return.  

کلیدواژه‌ها [English]

• Key words: Seir-ol-ebād Elal-maād
• Sanāī Ghaznavī
• mythological criticism (archetypical criticism)
• Archetype
• journey