نوع مقاله : علمی- پژوهشی
نویسنده
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
چکیده
مولانا در آفرینش‌های ادبی خود، به زبانِ طبیعی خانواده‌‌اش که زبان ناحیۀ وَخش و بلخ و شرقِ خراسان است، بسیار توجه داشته است؛ ازین‌رو، بهره‌گیری از گویش‌های محلی این مناطق، برای فهم بهتر آثار وی اهمیت فراوان دارد. در غزلیات شمس، علاوه‌بر «خویش»، «خویشتن» و «خود» گاه «خود خود» نیز به‌عنوان ضمیر مشترک دیده می‌شود. هدف از انجام این پژوهش، بررسی کاربرد اخیر است. برای دستیابی به این هدف، نخست شاهدهای ناظر بر کاربرد «خود خود» در غزلیات شمس و برخی متون دیگر ذکر می‌گردد سپس تداوم و بقای آن در برخی گویش‌های امروزی نشان داده می‌شود. آن‌گاه، به‌کمک شمّ گویشی نگارنده، جوانب مختلف آن به‌دقت بررسی می‌گردد. براین پایه، «خود خود» در گویش‌های فارسی رایج در بلخ، هرات، مناطق هزاره‌نشین افغانستان، شرقِ خراسان جنوبی و شرق خراسان رضوی و برخی متون کهن متعلق به این مناطق، «ضمیر انعکاسی» است و می‌تواند در جمله، نقش‌های دستوری مفعول بی‌واسطه، مفعول باواسطه و مضاف‌الیه را بر عهده گیرد. بیان این نکته هم ضرورت دارد که سبک‌شناسان و زبان‌شناسان، پیرامون اهمیت توجه به تفاوت‌های ناشی از متغیرهای جغرافیایی در گونه‌ها و سبک‌های فارسی اتفاق نظر دارند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
The reflexive pronoun “khode khod” in Ghazaliyate Shams (A study of the reflection of a dialectal attribute)
نویسنده [English]
- Mohsen Sadeghi
Assistant Professor Department of Persian Language and Literature ,Payame- Noor University, Tehran, Iran
چکیده [English]
In his literary works, Jalāl al-Dīn Muḥammad Rūmī paid great attention to the native language of his family, which is the language of the Vakhsh, Balkh, and eastern Khorasan regions; therefore, utilizing the native dialects of these regions is of great importance for a better understanding of his works. In Ghazaliyate Shams , in addition to “khod”, “ khish” and “khishtan”, sometimes “khode khod” is also seen as a common pronoun.The aim of this study is to investigate the recent usage.To achieve this goal, first, the evidences observing the usage of “khode khod” in Ghazaliyate Shams and some other texts are mentioned, then its continuity and survival in some modern dialects are shown. Then, with the help of the author's dialectal intuition, its various aspects are carefully examined. On this basis, "khode khod" in the Persian dialects common in Balkh, Herat, the Hazara regions of Afghanistan, eastern South Khorasan and eastern Khorasan Razavi, and some ancient texts belonging to these regions, is a "reflexive pronoun" and can assume the grammatical cases of direct object, indirect object, and genitive case in a sentence.
It is also necessary to state that stylistics and linguists agree on the importance of paying attention to the differences resulting from geographical variables in Persian varieties and styles.
کلیدواژه‌ها [English]
- "Rumi "
- "Ghazaliyate Shams"؛ "reflexive pronoun"؛ "khode khod". " Iranian dialects"
)