نوع مقاله : علمی- پژوهشی
نویسندگان
1 دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
2 استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
چکیده
تجارب عرفانی که از آن‌ها با عنوان «تجاربِ دینی» نیز یاد می‌شود، به‌صورت معرفتی غیرحصولی و بی‌واسطه و از راه تهذیب نفس، مراقبه و نفی خواطر در چهارچوب احکام و معارف دینی حاصل می‌شوند. عامل اصلی در وقوع این تجارب رفع حجاب‌های جسمانی از مقابل دید عارف است. از «توصیف‌ناپذیری»، «حالت انفعالی»، «کیفیت معرفتی» و «زودگذری» به عنوان ویژگی مشترک اغلب این تجارب نام برده شده است. این پژوهش با روش توصیفی – تحلیلی و با تکیه بر فرانقش اندیشگانی در رویکرد نقشگرایی هلیدی به مطالعة تطبیقی شیوههای ارائة جزئیات در بافت متنی تجارب عرفانی صوفیه در متون منتخب مکتب کشف و شهود پرداخته است. هر یک از صوفیه در جایگاه «تجربه‌گر» تحت تأثیر غلبة یکی از نقش‌های زبان به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به بازنمایی تجارب عرفانی خود در حالات مختلفی اعم از بیداری، خواب و حالتی بین خواب و بیداری پرداخته‌اند. «جزئیات یا عناصر پیرامونی» به عنوان یکی از ارکان فرعی جمله، نقش بارزی در زمینة انتقال اندیشة نویسنده به مخاطب، ترسیم فضای تجارب و همراه ساختن مخاطب با جریان روایت برعهده دارند. اغلب این تجارب بر مبنای درخواست گروهی از مریدان از بزرگان تصوف به نگارش درآمده‌اند. بنابراین به نظر می‌رسد در فرآیند نگارش این تجارب آنچه در مرتبة نخست اهمیت دارد، «دیدگاه مخاطب نسبت به متن» است؛ در مراتب بعد نیز عواملی مانند «محتوا و مراحل تجارب» و «زاویة دید روایت» در شیوة کاربرد این عناصر به‌طور کامل تأثیرگذارند. روش نویسندگان در شیوة ارائة جزئیات بر چگونگی کاربرد فرآیندهای زبانی در جریان روایت تجارب عرفانی تأثیری مستقیم دارد؛ به این معنا که برخی از فرآیندها ظرفیت بیشتری برای بیان جزئیات دارند. فرآیندهای مادی و ذهنی در مقایسه با فرآیندهای رابطه‌ای امکان بیشتری را برای مطرحکردن جزئیات رویدادها در اختیار نویسنده قرار می‌دهند. در بافت متنی متون عرفانی مکتب کشف و شهود، در میان نقش‌های زبان، «نقش ترغیبی» و «نقش ارجاعی» مهم‌ترین عوامل تعیینکننده در شیوة بازنمایی تجارب عرفانی و ارائة جزئیات آن‌ها به‌شمار می‌روند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
A Comparative Study of Methods of Presenting Details in the Context of Sufi Mystical Experiences in the Texts of Revelation and Intuition School, Based on “Ideational Metafunction”
نویسندگان [English]
- Fereshteh Miladi 1
- Abbasali Vafaei 2
1 PhD in Persian Language and Literature, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
2 Professor of Persian Language and Literature Department, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
چکیده [English]
Mystical experiences, which are also referred to as “religious experiences”, are obtained in the form of non-acquired and direct knowledge through self-cultivation, meditation, and negation of thoughts within the framework of religious rules and teachings. The main factor in the occurrence of these experiences is the removal of physical veils from the eyes of the mystic. "Indescribability", "passive state", "epistemological quality", and "transience" have been mentioned as common features of most of these experiences. This research, by adopting a descriptive-analytical method and relying on ideational metafunction in Halliday’s functional approach, has comparatively examined the ways of presenting details in the textual context of Sufi mystical experiences in the selected texts of revelation and intuition school. Each of Sufis, in the position of "experiencer", under the domination of one of language functions, has directly or indirectly represented their mystical experiences in different states, including waking, sleeping, and a state between sleep and waking. "Details or contextual elements" as one of the sub-elements of the sentence, play a prominent role in transferring the author's thought to the audience, depicting the context of experiences, and involving the audience in the flow of the narrative. Most of these experiences were written based on the request of a group of disciples from Sufi elders. Hence, it seems that in the process of writing these experiences, what is important in the first place is "the audience's viewpoint on the text"; in the next stages, factors such as "content and stages of experiences" and " narrative point of view" have great effect on how these elements are used. The authors' method of presenting details directly affects how language processes are utilized in the narration of mystical experiences; in the sense that some processes have more potential to express details. Compared to relational processes, material and mental processes provide the author with more opportunities to present the details of events. In the textual context of mystical texts of the revelation and intuition school, among the functions of language, the "persuasive role" and "referential role" are the most determining factors in the way of representing mystical experiences and presenting their details.
کلیدواژه‌ها [English]
- The texts of Revelation and Intuition school
- Sufi mystical experiences
- Ideational metafunction
- Methods of presenting details
)