نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری تصوف و عرفان اسلامی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

چکیده

«خدا‌شناسی» و ارتباط با خدا مهم‌ترین موضوع در عرفان است و عارفان در این زمینه نگاه ویژه و تفسیر خاصی داشته‌اند. ابوعبدالله نفّری یکی از همین عارفان است که گزارش تجارب عرفانی خود را در دو کتاب المواقف و المخاطبات در بندهای متعدد و با زبانی بسیار پیچیده ارائه کرده است که می‌توان نگرش خدا‌شناسانة او را از آن مطالب استنباط کرد. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش است که «شناخت خدا» در اندیشۀ عرفانی نفّری چه ویژگی‌هایی دارد؟ نگارنده در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی محتوای «خدا‌شناسانۀ» اندیشۀ عرفانی وی را استخراج و تدوین کرده و به این نتیجه رسیده است که نفّری اصرار زیادی بر ناتوانی انسان در شناخت حق دارد، امّا این موضوع به معنای تعلّق او به «تعطیل» و تنزیه صِرف نیست. با تکیه بر ناتوانی در شناخت خدا، او از «جهلی مقدّس» در شناخت خدا پرده‌برداری می‌کند و درواقع دیدگاه تنزیهی خاصی در این زمینه دارد. به اعتقاد نفّری این خودِ خداوند است که شناسندة خود به بنده‌اش است. او از اصطلاح «تعرّف» در این زمینه استفاده کرده است. بخش نهایی مقاله نیز به موضوع چگونگی ارتباط با حق اشاره دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Mystical Theology in Abu Abdollah Neffari’s Al-Mawaqif and Al-Mukhatabaat

نویسنده [English]

  • Reza Abasi

PhD student of Islamic Mysticism, University of Semnan, Semnan, Iran

چکیده [English]

 “Theology” and relationship with God is the most significant issue in mysticism, and mystics have had a special view and interpretation in this regard. Abu Abdullah Neffari, as one of these mystics, presented his mystical experiences in several sections of two books, Al-Mawaqif and Al-Mukhatabat, in a very complex language from which his theological view can be inferred. What the characteristics of “knowing God” in Neffari’s mystical thought are is the question addressed in this study. The author, adopting a descriptive-analytical research method, extracted the “theological” content of Neffari’s mystical thought and concluded that Neffari strongly insisted on the inability of man to know God; nevertheless, to him, this does not mean “divesting” God of His attributes and declaring His incomparability or transcendence. Relying on the inability to know God, he reveals the “holy ignorance” in knowing God. In fact, he holds a special transcendental view in this regard. According to Neffari’s beliefs, it is God who identifies Himself to His servant. He has used the term "Taarrof" in this context. The final part of the article addresses the issue of how to communicate with God.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mystical theology
  • Abu Abdollah Neffari
  • Al-Mawaqif and Al-Mukhatabat
  • Holy ignorance
  • Transcendence (Tanzih) and Closeness (Tashbih)
المرزوقی، جمال (2005). النصوص الکاملة للنفّری، بی‌جا، الهیئة المصریة العامّة للکتاب.
تلمسانی، عفیف‌الدین (1997). شرح مواقف النفّری، دراسة و تحقیق و تعلیق د. جمال المرزوقی، تصدیر د. عاطف العراقی، بی‌جا، مرکز المحروسة.
حمزئیان، عظیم و اسدی، سمیّه (1395). «بررسی حجاب‌های عرفانی از دیدگاه ابوعبدالله نفّری»، پژوهش‌های ادب عرفانی (گوهر گویا)، سال 10، شمارۀ 31، صص 90-65.
حمزئیان، عظیم و اسدی، سمیّه و دیگران (1393). «تمایز جایگاه علم و معرفت در عرفان ابوعبدالله نفّری»، مطالعات عرفانی، شمارۀ 19،  صص 142-109.
حمزئیان، عظیم و اسدی، سمیّه و دیگران (1399). «خدای متشخص در کشف‌الاسرار روزبهان بقلی»، ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، سال 16، شمارۀ 60، صص 75-43.
خمینی، روح‌الله (1376). شرح چهل حدیث، چاپ دوازدهم، تهران: موسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
سامی الیوسف، یوسف (1997). مقدّمة النفّری، دمشق: دار الینابیع.
شیروانی، علی (1390). «سنجش دیدگاه آلستون در باب تجربة خدا با رؤیت خدا در اندیشة اسلامی»، قبسات، شمارۀ 60، صص 28-5.
طلیعه‌بخش، منیره و غلامحسین‌زاده، غلامحسین (1399). «طریق سلبی و الهیات تنزیهی وقفه در المواقف عبدالجبّار نفّری»، ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، شمارۀ 60، صص 256-229.
عباسی، رضا (1400). «بررسی ویژگی‌های متن مغلوب صوفیانه در انطباق با المواقف و المخاطبات عبدالجبّار نفّری»، ادبیات عرفانی، شمارۀ 27، صص 38-9.
کلاباذی، ابوبکر (1349). خلاصه شرح التعرّف، تصحیح دکتر احمدعلی رجایی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
نفّری، محمدبن عبدالجبار بن الحسن (1997). کتاب المواقف و المخاطبات، تصحیح و اهتمام یوحنا آربری، بیروت: دارالکتب العلمیه.
نفّری، محمدبن عبدالجبار (1391). المواقف محمد عبدالجبار نفّری، ترجمۀ صادق تکاورنژاد، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد.
نویا، پل (1373). تفسیر قرآنی و زبان عرفانی، ترجمۀ اسماعیل سعادت، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
یوسف‌ثانی، محمود و مهدی‌پور، حسن (1393). «خداشناسی عطّار و لوازم اخلاقی و شعائری آن»، پژوهشنامة عرفان، شمارۀ 10، صص 189-161.
 
Abasi, R. (2021). “Examining the characteristics of the defeated Sufi text in accordance with Al-Mawaqif Wa Al-Mukhatabaat of Abduljabbar Neffari”. Mystical Literature. No 27. pp 9-38.
Al-Marzooqi, J. (2005). Al- Nosus Al-Kamela Lenefarri. Cairo: The Egyptian Public Library.
Hamzeian, A. and others (2016). “Distinguishing the position of science and knowledge in the mysticism of Abu Abdullah Nefarri”, mystical studies. No 19. pp 142-109.
Hamzeian, A. and others (2020). “The Individual God in Ruzbehan Baqli’s Kashf al-asrār”. mytho – mystic literature. Year 16. No 60. pp 43-75.
Kalabazi, A. (1970). Summary of sharhe al-taarrof. Edited by Dr. A. A. Rajaei. Tehran: Iranian Culture Foundation. 
Khomeini, R. (1997). Description of forty hadiths. 12th edition. Tehran: Imam Khomeini Editing and Publishing Institute.
Nefarri, M. (1997). Al- Mavaqef va Al- Mokhatebat. Edited by Arbery. Beirut: Dar al-Kitab al-Almiya.
Noya, P. (1994). Quranic Interpretation and Mystical Language. Translated by E. Saadat Tehran: University Publishing Center; Persian.
Sami Al-Yusuf, Y. (1997). Introduction to the neffari. Damascus: Dar Al-Yanabi.
Shirvani, A. (2011). “Evaluating Alston's view on the experience of God with the vision of God in Islamic thought”. Qabasat: No 60. pp 5-28.
Takavarnejad, S. (2012). “Research and translation of the book of Al-Mawaqif by Muhammad Abdul Jabbar Nefarri”. Master Thesis. Faculty of Theology and Islamic Studies .Ferdowsi University of Mashhad.
Taliebakhsh, M. and golamhoseinzadeh, G. (2020).The Negative Theology of Waqfih in Al-Niffari’s Al-Kitāb al-Mawāqif”. mytho – mystic literature. No 60. pp 229-256.
Telmsani, A. (1997). Description of Mavaqef Al- Nefarri. Edited by Al- Marzooqi J. nowhere: Al- Markaz Al Mahrose.
Yusefsani, M. and Mahdypur, H. (2014). “Theology of Attar and its moral and ritualistic accessories” Pajooheshname erfan: No 10. pp 161-189.