روش شناسی شرق شناسان آلمانی زبان در بررسی ادبیات عرفانی فارسی (مطالعة موردی هلموت ریتر و فریتس مایر)

شریفی, آزاده

doi:10.22051/jml.2022.39676.2314

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

آزاده شریفی

دانش آموخته دکترا گروه زبان و ادبیات فارسی ، دانشگاه تهران، تهران، ایران

https://doi.org/10.22051/jml.2022.39676.2314

چکیده

در شرق‌شناسی آلمانی‌زبان دو سنت اصلی وجود دارد: رمانتیک و فیلولوژیک. سنت رمانتیک، شرق را به‌عنوان دیگریِ متمایز، غیرعقلانی و واجد کشف و شهود معرفی می‌کند که مبتنی بر معرفی و ترجمة آثار است؛ بر پژوهش‌های عمیق استوار نیست و بیشتر در گسترش ترجمة متون شرقی به زبان آلمانی مؤثر بوده است. سنت فیلولوژیک متمایزکنندة شرق‌شناسی آلمان و متمرکز بر فهرست‌برداری، تصحیح نسخ خطی و تحقیق در متون است. در شرق‌شناسی آلمانی‌زبان، از قرن هجده تاکنون، غلبه با سنت فیلولوژیک است. حلقة واپسین شرق‌شناسان آلمانی، شامل هلموت ریتر، فریتس مایر و آنه‌ماری شیمل نمودی از تلفیق دو سنت و تکامل آن در سایة مفهوم «بافت» است. در آثار ایشان به عناصر بیرونی و شرایط شکل‌گیری متن به اندازة بافت درونی و مؤلفه‌های زبانی و بلاغی توجه می‌شود. مؤلفۀ کلیدی این جریان مفهوم «متن» است. در اینجا، روند پژوهش‌های ریتر و مایر بررسی و روش خاص آنها در مواجهه با متون عرفانی نشان داده شده است. ویژگیهای اصلی آثار ایشان عبارت است از: دسته‌بندی متون و پیدا کردن متون مادر، پیدا کردن شبکۀ متون (براساس تکوین نسخه‌های خطی) و تصحیح متون اصلی براساس معتبرترین نسخه‌ها، ترجمة متون به آلمانی، اولویت دادن به نثر، مأخذشناسی و بافت‌سازی. روش حلقه طلایی شرق‌شناسی آلمانی‌زبان می‌تواند در فهم متن، شبکه‌سازی و ژانرشناسی عرفان فارسی‌زبان مؤثر باشد. این شرق شناسان عرفان و تصوف را جریانی برآمده از متن اسلام می دانند و آن را به‌عنوان پدیدهای تاریخی، فرهنگی و متنبنیاد میشناسند نه جریانی رمانتیک یا روشنگرانه.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Methodology of German-speaking Orientalists in Studying Persian Mystical Literature: The Case of Helmut Ritter and Fritz Meier

نویسنده [English]

Azadeh Sharifi

PhD in Persian Language and Literature, University of Tehran, Tehran, Iran

چکیده [English]

There are two main traditions in German Orientalism: The Romantic tradition and the Philological one. The Romantic tradition considers the East as a distinct, irrational, and intuitive “other” that is based on the introduction of works and their translations rather than in-depth investigations. This tradition has proved effective in disseminating Oriental texts’ translation into German. The philological tradition makes German Orientalism distinct and focuses on cataloging, correcting manuscripts, and researching the texts. In German-speaking Orientalism, the philological tradition has been prevalent since the eighteenth century. The last circle of German orientalists, including Helmut Ritter, Fritz Meier, and Schimmel is a manifestation of the fusion of the two traditions and its evolution regarding the concept of "context". In their works, the external elements and the context of culture are also considered as much as the internal context and the linguistic and rhetorical components. The key component of this trend is the concept of "text". Here, the Ritter and Meier's special method in dealing with mystical texts is shown. The main features of their works are: categorization of texts and finding mother texts, finding a network of texts (based on the evolution of manuscripts), correcting original texts based on the most authoritative versions, translating texts into German, and giving priority to prose, bibliography, and historiography. The Golden Ring method of German-speaking Orientalism can be effective in understanding the text, networking and genre of Persian-language mysticism. These orientalists consider mysticism and Sufism as a movement derived from Islam and as a historical, cultural, and textual phenomenon, rather than a romantic or enlightening movement.

کلیدواژه‌ها [English]

Orientalism
Ritter
Meier
Context
Mysticism
Text

مراجع

اته، هرمان (1356). تاریخ ادبیات فارسی. ترجمة صادق رضازاده شفق. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

السید، رضوان (2016). المستشرقون الألمان: النشوء و التأثیر و المصائر. بیروت: دارالمدار الأسلامی.

بهنام‌پور، سیمین (1389). «تصوف و عرفان اسلامی در آثار مستشرقان قرن بیستم (آنه‌ماری شیمل، فریتس مایر، هلموت ریتر)». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. رفسنجان: دانشگاه ولی‌عصر (عج).

پلنسر، ام. (1392). «هلموت ریتر». گفتارهای ایران‌شناسی. ترجمة کیکاوس جهانداری. به اهتمام میثم کرمی. تهران: نشر گستره

پوررستگار، امیر (1392). «کتاب‌شناسی توصیفی-تحلیلی آثار ترجمه‌شدة مستشرقین در باب عرفان (بر اساس کتاب‌های آنه‌ماری شیمل، فریتس مایر، لئونارد لویزن، هانری کربن، ویلیام چیتیک)». پایا‌ن‌نامۀ کارشناسی ارشد. شیراز: دانشگاه شیراز.

جعفری جزی، مسعود (1378). سیر رمانتیسم در اروپا. تهران: مرکز.

دیلمی، ابوالحسن (1363). سیرت شیخ کبیر ابوعبدالله ابن خفیف شیرازی. ترجمة فارسی رکن‌الدین یحیی بن جنید شیرازی. تصحیح آن ماری شیمل. به کوشش توفیق سبحانی، تهران: بابک.

رسولی، سید پدرام (1396). «روش هلموت ریتر در تصحیح متون فارسی». مجموعه مقالات نهمین همایش ملی پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی. بیرجند. اسفند 1396. صص 1-11.

ریتر، هلموت (1399). زبان خیال‌انگیز نظامی. ترجمة سعید فیروزآبادی. تهران: میراث مکتوب.

ـــــــــــــ (1390). «نسخه‌های خط مؤلف در کتابخانه‌های ترکیه». ترجمة مرتضی هاشمی‌پور. اوراق عتیق. شمارۀ 2، صص 141-181.

ــــــــــــ (1388). دریای جان. ترجمة عباس زریاب خویی و مهرآفاق بایبوردی. تهران: انتشارات بین‌المللی المهدی.

سزگین، فؤاد (1380). تاریخ نگارش‌های عربی. ترجمه، تدوین و آماده‌سازی مؤسسة نشر فهرستگان، به اهتمام خانة کتاب، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

سمیعی، احمد (1374). «دریای جان». نامة فرهنگستان. شمارۀ 4. صص 110-125.

سوری، محمد (1389) «شیوة سازوارۀ انتقادی در تصحیح نسخه‌های خطی». عیار پژوهش در علوم انسانی. شمارۀ 3. صص 27-38.

شریفی،آزاده و علیرضا حاجیاننژاد (1399). «فیلولوژی و سنت فیلولوژیک در شرقشناسی آلمانیزبان(دورة اسلامی)»، پژوهشهای ایرانشناسی. سال 10. شمارۀ 2. صص 115-137.

شیمل، آن ماری (1387). ابعاد عرفانی اسلام. ترجمة عبدالرحیم گواهی. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

عبده، خالد محمد (2016). المستشرقون و التصوف الاسلامی. قاهره: مرکز المحروسه.

گلدزیهر، ایگناس (1357). درس‌هایی دربارة اسلام. ترجمة دکتر علینقی منزوی. تهران: کمانگیر.

مایر، فریتس (1388). سنگ‌بناهای معارف اسلامی؛ منتخبی از مقالات علوم اسلامی. ترجمة مهرآفاق بایبوردی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

مایر، فریتس (1382). بهاء ولد، زندگی و عرفان او. ترجمة مریم مشرف. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

مایر، فریتس (1385). بهاء ولد؛ والد مولانا جلال‌الدین رومی. ترجمة مهرآفاق بایبوردی. تهران: سروش.

مایر، فریتس (1333). مقدمة فردوس المرشدیه فی اسرار الصمدیه. نوشتة محمود بن عثمان. به کوشش ایرج افشار. ترجمة کیکاوس جهانداری. تهران: انجمن آثار ملی، صص یک–چهل‌و‌چهار.

مایر، فریتس (1378) ابوسعید ابوالخیر؛ حقیقت و افسانه. ترجمة مهرآفاق بایبوردی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

Al-Curcani, A. (1959) Die Geheimnissr Der Wortkunst (Asrar Al-Balaga). aus dem arabischen übersetzt von Hellmut Ritter. Wiesbaden: DMG in kommission bei Franz Steiner Verlag Gmbh.

Ghazzali, A. (1942) Aphorismen Über Die Liebe. Herausgegeben von Hellmut Ritter. Leipzig: DMG in Kommission Bei F.A.Brockhaus.

Meier, F. (1956). “Das Meer der Seele by Hellmut Ritter” (Review). Oriens.Vol 9. No 2 (Dec.31,1956). pp 319-331.

Kanus-Crede. H.H (1957). Das Meer der Seele (Review). Die welt des Islams. Vol 5. Issue 1/ 2 (1957) pp. 156-157.

Khalil, A. and Sheikh Shiraz (2016). “Sufism in Western Historiography: A Brief Overview”. Philosophy East and West. Vol 66. No 1. January 2016. pp 194-217.

Ritter, H. (1960-61). “Philologika XVI. Fariduddin Attar”. Oriens. Vol 13/14. (1960/1961). pp 195-239.

Ritter, H (1955). Das Meer Der Seele. Leiden: E. J.BRILL.

Ritter, H (1933). “Studien zur Geschichte der Islamischen Frömmigkeit I (Hasan al-Basri)”. in Der Islam 21. S 1-83.

References

Al-Curcani, A. (1959). Die Geheimnissr Der Wortkunst (Asrar Al-Balaga). aus dem arabischen übersetzt von Hellmut Ritter, Wiesbaden: DMG in kommission bei Franz Steiner Verlag Gmbh.

Al-Seyyed, R. (2016). German Orientalists: Emergence, Influence, and Fate. Beirut: Dar-almadar Islami.

Behnam Pour, S. (2010). “Islamic Tasavof and Mysticism in 20^Th century German orientalists works (Anne Marie Schimmel, Fritz Meier, Hellmut Ritter)”. M. A Thesis. Supervisor: Dr. Hamid jafary Gharyeali, Rafsanjan: Veli -e- Asr University.

Deylami, A. (1984). Sirat-e-Sheikh-e-Kabir (Abu 'Abd Allah Muhammad ibn al-Khafif). Translated by Rokn-e-al-din Yahya- ibn- joneid- shirazi. edited by A. M. Schimmel and T. Sobhani. Tehran: Babak.

Ethe, H. (1977). Literary History of Persia.Translated by S. Rezazadeh Shafagh.Tehran: Bongah-e Tarjome-va-Nashr-e-Ketab.

Ghazzali, A. (1942). Aphorismen Über Die Liebe. Herausgegeben von Hellmut Ritter. Leipzig: DMG in Kommission bei F.A.BROCKHAUS

Goldziher, I. (1978). Vorlesungen uber den Islam. Tanslated by Dr. A. Monzavi. Tehan: Kamangir

Ja’fari, M. (1999). A History of Romanticism in Europe. Tehran: Markaz

Kanus-Crede. H. H (1957). Das Meer der Seele (Review). Die welt des Islams. Vol 5. Issue 1/ 2 (1957) pp 156-157.

Khalil, Atif and Sheikh Shiraz (2016). “Sufism in Western Historiography: A Brief Overview”. Philosophy East and West. Vol 66. No 1. pp 194-217.

Meier, F. (1954). Introduction to Ferdows-al-Morshediye. by Mahmud-ibn-Ottman.Trandlated by K. Jahandari.Tehran: Society for the National Heritage.

Meier, F. (1956) .“Das Meer der Seele by Hellmut Ritter” (Review). Oriens. Vol 9. No 2 (Dec.31,1956). pp 319-331.

Meier, F. (1999). AbuSaid-i-Abul-Hayr: Wirklichkeit und Legende. Translated by M. Baybverdi. Tehran: Markaz-e-Nashr-e-Daneshgahi.

Meier, F. (2003). Bah-a-I Walad: Seines Lebens und Seiner Mystik. Translated by M. Musharraf. Tehran: Markaz-e-Nashr-e-Daneshgahi.

Meier, F. (2009). Essays on Islamic Piety and Mysticism. Translated by M. Baybverdi. Tehran: Institute for Humanities and Cultural Studies.

Plessner, M. (1972). “Hellmut Ritter (1892-1971).” Zeitschrift Der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft. 122. pp 6–18.

Pourrastegar, A. (2013). “A Descriptive-Analytical Bibliography of Translated Works of Orientalists on Mysticism (Based on Anne Marie Schimmel, Fritz Mayer, Leonard Lewisohn, Henry Corbin and William Chittick works)”. M.A Thesis. Shiraz: University of Shiraz.

Rasuli, P. (2016). “Helmut Ritter Method in Correcting Persian Texts”. Proceedings of the Ninth National Conference on Persian Language and Literature Research. Birjand. pp 1-11.

Ritter, H. (2020). On Nezami’s Imagery.Translated by S. Firuzabadi. Tehran: Miras -e- Maktoob.

Ritter, H. (2011).“Manuscript in Author’s Handwriting in Turkey’s Liberaries“. Translated by Murtada Hashemipour. OwraQq-i-Atiq.13/2 . pp 141-181.

Ritter, H. (2009). Das meer der seele. Translated by A. Zaryab and M. Baybverdi. Tehran: Al-Mahdi.

Ritter, H. (1955). Das Meer Der Seele. Leiden: E.J.BRILL.

Ritter, H. (1933). “Studien zur Geschichte der Islamischen Frömmigkeit I (Hasan al-Basri)”. in Der Islam 21. S 1-83.

Sami’I mGilani, A. (1996). “Darya-ye-Jan”. Name-ye-Farhangestan. Vol 1. No 4. pp 110-125.

Schimmel, A. (2008). Mystical Dimensions of Islam. Translated by Abdolrahim Gavahi. Tehran: Islamic Culture Publishing

Sezgin, F. (2000). History of Arabic manuscripts. Translated by Fehrestgan Org. Tehran: Ministry of Culture & Islamic Guidance.

Sharifi,A. and A. Hajian Nejad (2020). 'Philology and Philological Tradition in German-Speaking Orientalism(The Islamic Period)". Iranian Studies. Vol 10. No 2. pp 115-137.

Suri, M. (2010). “Apparatus Crititicus: A Procedure for Correcting Scripts”. Pazhuhesh. Vol 2. No 1. pp 27-38.

روش شناسی شرق شناسان آلمانی زبان در بررسی ادبیات عرفانی فارسی (مطالعة موردی هلموت ریتر و فریتس مایر)

مراجع

مراجع

دوره 13، شماره 27زمستان 1400دی 1400صفحه 127-152

دوره 13، شماره 27
زمستان 1400
دی 1400
صفحه 127-152