نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه کوثر بجنورد، خراسان شمالی، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد ادبیات روایی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه کوثر بجنورد، خراسان شمالی، ایران

چکیده

مسئلۀ اصلی پژوهشِ حاضر این است که نقش پادگفتمان­ ها در تقویت، تثبیت و بازآفرینی معنای نشانه­ ای و یا ساخت­ شکنی از نشانه ­های گفتمانی مربوط به دیگری چیست. این پژوهش می‌کوشد با تبیین سازوکار زبانی و دلالتی متن و از منظر کارکرد پادگفتمانی، شیوه­های تعامل و رقابت میان گفتمان­ های مختلف را بررسی کند و با کشف نقاط مرکزی گفتمان به تبیین چگونگی تولید، تغییر و یا تثبیت معنا بپردازد. پادگفتمان وضعیتی را ایجاد می­کند که یک گفتمان در تعامل و یا چالش با گفتمان دیگر قرار می­گیرد و با حمایت از آن تأیید می­شود. در این جستار کارکردهای پادگفتمان در شکل ­دهی به دلالت ­پردازی و فرایند معناسازی بازکاویده شده است. پرسش اصلی پژوهش این است که پادگفتمان­ها در داستان شیخ صنعان (در منطق ­الطیر عطار) چگونه و در قالب کدام کارکردها توانسته­اند شیوه­ های تعامل و رقابت میان گفتمان­ های مختلف را بازنمایی کنند. به این منظور، با استفاده از روش تحلیل کیفی گفتمان و از منظر پادگفتمانی و به شیوۀ توصیفی- تحلیلی، به تحلیل و تبیین مؤلفه ­هایی پرداخته شده است که در قالب پادگفتمان در داستان یادشده نقش ایفا می­کنند و به حمایت و گسترش ایدۀ اصلی داستان یاری می­رسانند. یافته ­های پژوهش نشان می­دهد که این داستان با به­کارگیری پادهای مختلفی از قبیل شبیه­ سازی ارجاعی، روایی، استعاری، تودرتو، تفویض اختیار، پرسش، تعویق کنشی، شاهد آوردن، احیای کنشگر، خرق عادت، و پادگفتمان رد و استعلا گفتمان اصلی داستان را تأیید و تثبیت کرده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the Functions of Counter - discourse in the Story of Sheikh Sanan

نویسندگان [English]

  • Ebrahim Kanani 1
  • Fatemeh Razmi Hasan Abad 2

1 Assistant Professor of Persian Language and Literature Department, Faculty of Humanities, Kowsar University of Bojnord, Bojnord, Iran

2 MA student of Narrative Literature, Faculty of Humanities, Kowsar University of Bojnord, Bojnord, Iran

چکیده [English]

The purpose of the present study is to investigate the role of counter- discourse in strengthening, consolidating and reconstructing the meaning of a sign or deconstructing the discourse signs of another related discourse. Through explaining the linguistic and semiotic mechanism of the text from counter- discourse viewpoint, this study seeks to examine the ways by which different discourses interact and compete with each other. Furthermore, it attempts to explain the way meaning is produced, transformed, or confirmed by discovering the nodal points of the discourse. Counter-discourse creates a situation in which each discourse interacts with or challenges another discourse and gains confirmation through its support. In the present study, the functions of counter- discourse in shaping signification and the process of meaning-formation have been revisited. The main question of the research is how and by what means the Counter- discourse in Sheikh Sanan story (in Attar’s Mantiq al-Tair) are representing the interactions and competitions between different discourses. For this purpose, the present study, via adopting a descriptive-analytical approach and qualitative discourse analysis method, explains the elements and components that act as counter- discourse in the story and aid the main idea of the story to be supported and expanded. The findings show that this story uses various kinds of counter- discourse such as referential simulation, narration, metaphor, intricacy, delegation, questioning, action suspension, evidentially, actor revival, supernatural wonders or miraculous acts, and anti and transcendence discourses; through which it has supported and affirmed the main discourse of the story.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Discourse
  • Counter- discourse
  • Narrator
  • Persuasion
  • Sheikh Sanan
منابع
آقاگل­زاده، فردوس (1394). تحلیل گفتمان انتقادی. تهران: علمی و فرهنگی.
اوشیدری، جهانگیر (1371). دانشنامۀ مزدیسنا. تهران: مرکز.
بابک­معین، مرتضی (1392). «تبیین خلق زبان شاعرانه با استفاده از نظام مبتنی بر تطبیق و لغزش­های مهارشده اریک لاندوفسکی». مطالعات زبان و ترجمه. سال 46. شمارۀ 4. صص 7- 26 .
ــــــــــــــــــ (1394). معنا به­مثابۀ تجربۀ زیسته: گذر از نشانه ­شناسی کلاسیک به نشانه­شناسی با دورنمای پدیدارشناختی. تهران: سخن.
پایدارفرد، آرزو، مهدی محمدزاده و حسن بلخاری قهی. (1397). «تحلیل پادگفتمان قرآنی دو نگارۀ حضرت یوسف در زندان و حضرت یونس و ماهی از فالنامۀ شاه تهماسبی». باغ نظر. 15 (69): صص 29-38.
داوودی­مقدم، فریده، حمیدرضا شعیری و ثریا قطبی. (1396). «نقش پادگفتمان­ ها در تحلیل گفتمانی سورۀ کهف (واکاوی داستان­های یاران غار و خضر و موسی)». پژوهش­های زبان­شناختی قرآن. سال ششم. شمارۀ اول. پیاپی (­11). صص 1-16 .
دهخدا، علی­اکبر (1337).  لغت­نامه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
رضایی، رؤیا، محمدامیر مشهدی، حمیدرضا شعیری و عباس نیک­بخت (1396). «بررسی و تحلیل کارکرد پادگفتمانی نامه‌های نیما یوشیج». دوفصلنامۀ زبان و ادبیات فارسی. سال 25. شمارۀ 82. صص 133- 154.
رضایی، رؤیا، محمدامیر مشهدی و عباس نیک­بخت (1395). «نقش پادگفتمانی استعارۀ زبانی در ترمیم فرایند ارتباطی در نامه­های نیما یوشیج». دوماهنامۀ جستارهای زبانی. دورۀ 7. شمارۀ 2. پیاپی30. صص 105-121.
سلطانی، علی­اصغر (1397). قدرت، گفتمان و زبان (سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران). تهران: نشر نی.
شعیری، حمیدرضا (1390). «الگوی مطالعۀ انواع نظام­های گفتمانی: بررسی نظام­های روایی، تنشی، حسی، تصادفی و اتیک از دیدگاه نشانه- معناشناختی». مجموعه مقالات نخستین کارگاه تحلیل گفتمان. تهران: انجمن زبان­شناسی ایران. صص 53- 73.
ـــــــــــــــــــــ (1392). نشانه- معناشناسی دیداری: نظریه و تحلیل گفتمان هنری. تهران: سخن
طایفی، شیرزاد و محمد شیخ­الاسلامی (1396). «نقد نشانه- معناشناختی داستان شیخ صنعان در منطق ­الطیر عطار (با تکیه بر نظام­های گفتمانی)». پژوهشنامۀ نقد ادبی و بلاغت. سال 6. شمارۀ1. صص 33-50.
عطار، فریدالدین­ محمد (1384). منطق­ الطیر. مقدمه، تصحیح و تعلیقات از محمدرضا شفیعی­کدکنی. تهران: سخن.
معین، محمد (1371). فرهنگ فارسی. تهران: امیرکبیر.
هاتفی، محمد (1399). عبور از گفتمان. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
یارمحمدی، لطف­الله (1390). درآمدی به گفتمان ­شناسی. تهران: هرمس.
ــــــــــــــــــ (1393). گفتما ن­شناسی رایج و انتقادی. تهران: هرمس.
یورگنسن، ماریان و لوئیز فیلیپس (1395). نظریه و روش در تحلیل گفتمان. ترجمۀ هادی جلیلی. تهران: نشر نی.
 
Resources
Aghagolzadeh, F. (2015). Critical Discourse Analysis. Tehran: Elmi va Farhangi.
BabakMoeen. M. (2015). Meaning as lived experience: the transition from classical semiotics to semiotics with a phenomenological perspective. Tehran: Sokhan.
Davoudi Moghadam F., shairi, H. R. & Ghotbi, S. (2017). The Role of Anti-Discourses in the Discursive Analysis of Surah Kahf (Anti-Discourse; Discursive Analysis; Quran; Kahf). Linguistic Research in the Holy Quran. Volume 6. Issue 11. 1-16.
Dehkhoda, A. A. (1958). Dictionary. Tehran: University of Tehran Press.
Hatefi. M. (2020). Beyand Discourse. Tehran: Institute for Humanities and Cultural Studies.
Moin, M. (1992). Persian culture. Tehran: Amirkabir.
Oshidri, Jahangir (1992). Mazdisna encyclopedia. Tehran: Markaz.
Paydar Fard, A., Mohammad Zadeh, M.  & Bolkhari Ghehi, H. (2019). Analysis of Quranic Counter-discourse in Two Miniatures of Joseph in Prison and Jonah and the fish from Shah Tahmasebi’ s Falnama. BĀGH- E NAZAR. Volume 15. Issue 69. 29-38.
Rezayi, R., Mashhadi, M. A., Shayiri, H. R. & A. Nikbakht. (2017). Studying and Analyzing the Function of Metadiscourse in Nima Youshij Letters. Persian Language and Literature. Volume 25. Issue 82. 133- 154.
Shaieri, H. R. (2011). Pattern of study of different types of discourse systems: a study of narrative, tension, sensory, random and ethical systems from a sign-semantic perspective. Proceedings of the first workshop on discourse analysis. Tehran: Iranian Linguistic Association. 53- 73.
Shaieri, H. R. (2013). Visual semiotics: theory and analysis of artistic discourse. Tehran: Sokhan.
Soltani, A. A. (2018). Power, discourse and language (mechanisms of power flow in the Islamic Republic of Iran). Tehran: Ney Publishing.
Yar mohammadi, L. (2011). An Introduction to Discourse Studies. Tehran: Hermes.
Yar mohammadi, L. (2014). Mainstream and Critical Discourse. Tehran: Hermes.
Jorgensen, M., L. Phillips. (2016). Discourse Analysis as Theory and Method. (H. Jalili, Trans). Tehran: Ney Publishing.