بازنمایی و تحلیل ساختارهای مردم گرایی در سیرۀ عملی و نظری ابوسعید ابوالخیر با رویکرد نظریۀ خودشکوفایی آبراهام مزلو

ساعدی, سیدمحمد; خردمندپور, مسعود; مقامیان زاده, عبدالله; اردشیرزاده, امیرمحمد

doi:10.22051/jml.2021.35704.2191

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دزفول، دانشگاه آزاد اسلامی، دزفول، ایران

² استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دزفول، دانشگاه آزاد اسلامی، دزفول، ایران

https://doi.org/10.22051/jml.2021.35704.2191

چکیده

ابوسعید ابوالخیر در گفتار، منش و اندیشه به انسان و دغدغه های او توجه ویژه ای داشته و نظام عرفانی خود را بر این اساس انسجام بخشیده است. در مکتب روانشناسی انسان گرا که آبراهام مزلو برجسته ترین نظریه پرداز آن است، چنین نگرشی نمود دارد. او با توجه ویژه به انسان سالم، نظریۀ خودشکوفایی را ارائه کرده است. یکی از ویژگی هایی که مزلو برای افراد خودشکوفا برشمرده، «ساختار مَنِشی مردمگرا» است. هدف پژوهش حاضر که با تکیه بر منابع کتابخانه ای و روش توصیفی ـ تحلیلی تدوین شده، بررسی و تحلیل ساختارهای مردمگرا در سیرۀ عملی و نظری ابوسعید ابوالخیر با رویکرد به نظریۀ خودشکوفایی آبراهام مزلو است. نتایج پژوهش نشان میدهد که پیر میهنه در ارتباطگیری با مردم، فارغ از پیش انگاره های معمول عمل میکرده و مفاهیم بنیادین انسانی را به‌عنوان ممیزۀ میان افراد شکوفا و رشدنیافته درنظر میگرفته است. او با خودآگاهی نسبت به محدودیت های علمی و شناختی، مصاحبت با نخبگان علمی، دینی و سیاسی را برگزیده بود که این امر در تقویت شخصیت معنوی و پایگاه اجتماعیاش مؤثر بوده است. همچنین تبیین نظام ارزش گذاری جدید مبتنی بر مسائل معرفتی و غیرظاهری از سوی شیخ، موجب گرایش مردم به مجالس وعظ و تذکیر وی شده بود. اصلی ترین ویژگی در مناسبات بینافردی ابوسعید را می‌توان عدم برتری جویی دانست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Representation and Analysis of Populist Structures in the Practical and Intellectual Life of Abu Sa’id Abu al-Kheir: Adopting Abraham Maslow's Theory of Self-actualization

نویسندگان [English]

Sayyed Mohammad Saedi ¹
Masoud KheradmandPor ²
Abdollah Maghamian Zade ²
Amirmohammad Ardeshirzadeh ²

¹ PhD Candidate, Department of Persian Language and Literature, Dezful Branch, Islamic Azad University, Dezful, Iran

² Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Dezful Branch, Islamic Azad University, Dezful, Iran

چکیده [English]

In the field of Islamic mysticism, Abu Sa’id Abu al-Kheir is a leading figure who has paid special attention in his speech, disposition and thought to human beings and their concerns, and has consolidated his mystical system accordingly. Such an attitude is reflected in the school of humanistic psychology, of which Abraham Maslow is the most prominent theorist. His attention to the man’s well-being has led to his theory of self-actualization. One of the characteristics of self-actualized individuals described by Maslow is “populist disposition structure”. In this regard, the purpose of this study, which is based on library resources and descriptive-analytical research method, is to study and analyze populist structures in the practical and intellectual life of Abu Sa’id Abu al-Kheir via adopting Abraham Maslow’s theory of self-actualization. The results of the research show that Meihana spiritual guide disregarded conventional preconceptions in his interactions with people, and only considered basic human concepts as criteria for distinguishing between flourishing and immature people. Being well aware of the existing scientific and cognitive limitations, he had chosen to associate with scientific, religious and political elites; which was effective in strengthening his spiritual character and popular base. Also, Abu Sa’id's explication of a new valuation system based on epistemological and non-tangible issues had made people interested in his sermons and moral advice. The outstanding feature of sheikh's interpersonal relationships was that he sought to identify himself with the common people and did not display any feelings of superiority.

کلیدواژه‌ها [English]

Abu Sai’d Abual-Kheir
Populist Disposition Structure
Mysticism and Sufism
Psychology
Abraham Maslow
Self-actualization

مراجع

منابع

اسداللهی، خدابخش (1387). «فروغ فرخزاد و نظریۀ خودشکوفایی آبراهام مزلو». مجلۀ علوم انسانی دانشگاه الزهرا. شمارۀ 74. صص 20-1.

امیری خراسانی، احمد و محمدرضا صرفی و محمدحسن ایرانمنش (1393). «بررسی توصیههای اخلاقی ناصرخسرو بر پایۀ هرم مزلو». پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی. سال 6. شمارۀ 22. صص 32-1.

باقریخلیلی، علیاکبر و محرابیکالی، منیره (1390). «بررسی ادراک واقعیت و پذیرش خود و دیگران در غزلیات حافظ (براساس نظریۀ شخصیت/خودشکوفایی آبراهام مزلو)». پژوهشهای زبان و ادبیات فارسی. سال 3. شمارۀ 3. صص 18-1.

بهرهور، مجید. (1388). «بازخوانی زندگینامۀ مولوی با نظر به سلسلهمراتب نیازهای مزلو». مجلۀ مطالعات عرفانی. شمارۀ 10. صص 118-87.

پورخالقی، مهدخت (1378). «هیچکس بن هیچ [اندیشههای فناء فی الله و بقاء بالله در آثار ابوسعید ابوالخیر]». مجموعه مقالات سمینار ابوسعید ابوالخیر. تهران. الهدی. صص 162-137.

پیرانی، منصور (1399). «بازخوانی حکایتهای عرفانی اسرارالتوحید با رویکرد روانشناسی مثبتگرا». مجلۀ ادبیات عرفانی. سال 12. شمارۀ 22. صص 32-7.

جلیلی، رضا و بهاره ظریف عمارتساز (1396). «واکاوی نظریۀ وحدت وجود در نگرش عرفانی ابوسعید ابوالخیر (نگاهی نو به تصوف پیر مهنه)». مجلۀ زبان و ادبیات فارسی. دورۀ 13. شمارۀ 12. صص 127-110.

جلیلی، رضا و نسرین فقیه ملکمرزبان (1398). «بررسی شاخصههای تجربۀ اوج عرفانی در غزلهای بیدل دهلوی بر اساس نظریۀ خودشکوفایی آبراهام مزلو». مجلۀ ادبیات عرفانی و اسطورهشناختی. سال 15. شمارۀ 56. صص 70-43.

جلیلی، رضا و مهدی نوروز (1395). «مسئلهمداری در اندیشه و شخصیت ناصرخسرو برپایۀ نظریۀ خودشکوفایی آبراهام مزلو». مجلۀ پژوهشهای نقد ادبی و سبکشناسی. شمارۀ 24. صص 85-63.

_______________ (1397). «بررسی ادراک واقعیت در اندیشۀ ناصرخسرو برپایۀ نظریۀ خودشکوفایی آبراهام مزلو». پژوهشنامۀ نقد ادبی و بلاغت. سال 7. شمارۀ 1. صص 57-41.

_______________ (1398). «بررسی سبک فکری ناصرخسرو با الگوهای نوین، بررسی موردی: نمودهای خودشکوفایی در اندیشه و شخصیت ناصرخسرو برپایۀ نظریۀ خودشکوفایی آبراهام مزلو». مجلۀ سبکشناسی نظم و نثر فارسی. سال 12. شمارۀ 45. صص 325-305.

حجازی، بهجتالسادات (1387). «روانشناسی شخصیت در تاریخ بیهقی». مجلۀ کاوشنامۀ زبان و ادبیات فارسی. شمارۀ 16. صص 40-9.

حیدری، حسن و خدیجه کاردوست فینی (1392). «بررسی تطبیقی دیدگاههای انسانشناسی مزلو و مولوی با تأکید بر خودشکوفایی». پژوهشنامۀ عرفان. شمارۀ 9. صص 60-29.

خوشحال، طاهره و عبدالناصر نظریانی (1386). «اثرگذاری تحولات سیاسی و اجتماعی قرن پنجم بر رفتار و گفتار ابوسعید ابوالخیر». مجلۀ پژوهش زبان و ادبیات فارسی. شمارۀ 8. صص 67-45.

داوودنیا، نسرین، ناصرسراجخرمی، ناصر و علی‌اکبر جولازاده اسمعیلی (1394). «نقد شخصیت کیخسرو براساس نظریۀ آبراهام مزلو». دوفصلنامۀ ادبیات حماسی دانشگاه لرستان. سال 1. شمارۀ 2. صص 46-25.

سامانی، معصومه و احمد حسنی رنجبر (1395). «بررسی اندیشههای عرفانی- تربیتی کتاب کشفالمحجوب هجویری بر اساس نظریۀ خودشکوفایی آبراهام مزلو». مجلۀ عرفان اسلامی. سال 12. شمارۀ 47. صص 259-235.

ستاری، رضا، حجت صفارحیدری و منیره محرابی کالی (1394). «شخصیت رستم بر اساس داستان رستم و اسفندیار در شاهنامه و نظریۀ خودشکوفایی آبراهام مزلو». متنپژوهی ادبی. سال 19. شمارۀ 64. صص110-83.

سیاسی، علیاکبر (1389). نظریههای شخصیت یا مکاتب روانشناسی. چاپ سیزدهم. تهران: دانشگاه تهران.

شریعتباقری، مهدی (1391). «مطالعۀ تطبیقی نظریات مولوی و مزلو دربارۀ انسان سالم و کامل». مجلۀ مطالعات روانشناختی. دورۀ 8. شمارۀ 4. صص 145-131.

شولتز، دوان.پی (1385). روانشناسی کمال. ترجمۀ گیتی خوشدل. چاپ سیزدهم. تهران: پیکان.

شولتز، دوان.پی و شولتز، سیدنی.اِلن (1392). نظریههای شخصیت. ترجمۀ یحیی سیدمحمدی. چاپ بیست و چهارم. تهران: ویرایش.

صمصامی، شیرین و مه‌دخت پورخالقی چترودی (1394). «شاهنامه و علم مدیریت با تأکید بر هرم سلسلهنیازهای مزلو». جستارهای ادبی. سال 48. شمارۀ 188. صص 140-109.

ظهیریناو، بیژن، مریم علائی ایلخچی و سوزان رجبی (1387). «بررسی تطبیقی نمودهای خودشکوفایی در مثنوی با روانشناسی انسانگرایانۀ آبراهام مزلو». مجلۀ گوهر گویا. سال 2. شمارۀ 7. صص 124-91.

فاخوری، حنا و خلیل جر (1373). تاریخ فلسفه در جهان اسلامی. ترجمۀ عبدالمحمد آیتی، تهران: علمی و فرهنگی.

قزوینی، زکریا بن محمد بن محمود (1373). آثار البلاد و اخبار العباد. ترجمۀ جهانگیز میرزا قاجار. تصحیح و تکمیل از میرهاشم محدث. تهران: امیرکبیر.

قشیری، عبدالکریم بن هوازن (1374). رسالۀ قشیریه. با تصحیحات و استدراکات بدیعالزمان فروزانفر. تهران: علمی و فرهنگی.

کریمی، یوسف (1389). روانشناسی شخصیت. چاپ پانزدهم. تهران: ویرایش.

مایر، فریتس (1372). «ابوسعید ابوالخیر و صاحبان قدرت؛ تعقیب و آزار صوفیان». ترجمۀ مهرآفاق بایبوردی. مجلۀ معارف. دورۀ 10. شمارۀ 2و3. صص 169-149.

محمدیان، عباس، محمود مهجوری و زهرا میرنژاد (1395). «واکاوی عناصر انساندوستی در اندیشۀ ابوسعید ابوالخیر». مجلۀ ادب و زبان. سال 19. شمارۀ 39. صص 270-253.

مدرسزاده، عبدالرضا (1391). «بررسی روانشناسانۀ شخصیت ناصرخسرو قبادیانی». مجلۀ زبان و ادبیات فارسی. سال 3. شمارۀ 2. صص 162-147.

مزلو، آبراهام.اچ (1372). انگیزش و شخصیت. ترجمۀ احمد رضوانی. چاپ سوم. مشهد: آستان قدس رضوی.

مهدوی دامغانی، محمود و علیرضا صادقی (1397). «انسان خودشکوفا و خودشکوفایی سعدی با رویکرد تطبیقی به نظریۀ مزلو». پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی. سال 10. شمارۀ 40. صص 36-1.

میدانی، مرضیه و علیرضا بخشایش (1391). «بررسی تطبیقی نمودهای انسانگرایی در گلستان سعدی با رویکرد روانشناسی انسانگرا». مجلۀ کاوشنامۀ زبان و ادبیات فارسی. شمارۀ 24. صص 220-189.

میهنی، محمد بن منور (1371). اسرارالتوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید. 2ج. مقدمه و تصحیح و تعلیقات از محمدرضا شفیعیکدکنی. تهران: آگاه.

نبیلو، علیرضا و احمد آصف (1393). «بررسی سلسلهمراتب نیازهای مزلو در گلستان سعدی». مجلۀ متنشناسی ادب فارسی. شمارۀ 22. صص 66-43.

نوروزی، زینب، علیرضا اسلام و محمدحسین کرمی (1391). «بررسی شخصیت بهرام در هفتپیکر با توجه به نظریۀ مزلو». مجلۀ متنشناسی ادب فارسی. شمارۀ 16. صص 32-17.

هجل، لاری.ای و دانیل. جی. زیگلر (1379). نظریههای شخصیت؛ مفروضههای اساسی، پژوهش و کاربرد. ترجمۀ علی عسگری. مرکزی: دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه.

Pardee, Ronald.L. (1990). Motivation Theories of Maslow, Herzberg, McGregor & McClelland. A Literature Review of Selected Theories Dealing with Job Satisfaction and Motivation. to the Educational Resources Information Center (ERIC). 1-24.

References

Amiri Khorasani, A., Sarfi, M.R., & Iranmanesh, M.H. (2014). A study of Naserkhosrow's moral advice based on the Maslow Pyramid. Journal of Educational Literature. Year 6. No. 22. 1-32.

Asadollahi, Kh. (2008). Forough Farrokhzad and Abraham Maslow's theory of self-actualization. Journal of Humanities, Al-Zahra University. No. 74. 1-20.

Bagheri Khalili, A.A & MehrabiKali, M. (2011). Examining the perception of reality and acceptance of oneself and others in Hafez's lyric poems (based on Abraham Maslow's theory of personality/self-actualization). Persian language and literature research. Year 3. No. 3. 1-18.

Bahrevar, M. (2009). Rereading Rumi's biography according to Maslow's hierarchy of needs. Journal of Mystical Studies. No. 10. 87-118.

Davoodnia, N., Seraj Khorami, N., & Jowlazadeh Ismaili, A.A. (2015). Critique of Keykhosrow's personality based on the theory of Abraham Maslow. Bi-Quarterly Epic Literature of Lorestan University. Year 1. No. 2. 25-46.

Fakhouri, H. & Kh. Jar (1994). History of Philosophy in the Islamic World. (A. Ayati, Trans). Tehran: Elmi v Farhangi.

Hegel, L.E. & D.G. Ziegler (2000). Personality theories; Basic assumptions, research and application. (A. Asgari, Trans). Markazi: Islamic Azad University, Saveh Branch.

Heidari, H. & Kardoust Fini, Kh. (2013). A Comparative Study of Maslow and Rumi's Anthropological Perspectives with Emphasis on Self-Prosperity. Research Journal of Mysticism. No. 9. 29-60.

Hejazi, B.S. (2008). Personality Psychology in the History of Beyhaqi. Journal of Persian Language and Literature. No. 16. 9-40.

Jalili, R. & Zarif Emaratsaz, B. (2017). Analysis of the theory of the unity of existence in the mystical view of Abu Sa'id Abu al-Kheir (a new look at Pir Mahneh Sufism). Journal of Persian Language and Literature. Vol 13. No 12. 110-127.

Jalili, R. & Faqih MalekMarzban, N. (2019). A Study of the Characteristics of the Experience of the Mystical Peak in Biddle Dehlavi's Lyric Poems Based on Abraham Maslow's Theory of Self-Prosperity. Journal of Mystical and Mythological Literature. Year 15. No. 56. 43-70.

Jalili, R. & Nowrooz, M. (2016). Orbital problem in Naser Khosrow's thought and personality based on Abraham Maslow's theory of self-actualization. Journal of Literary Criticism and Stylistics Research. No. 24. 63-85.

Jalili, R. & Nowrooz, M. (2018). Study of perception of reality in Naser Khosrow's thought based on Abraham Maslow's theory of self-actualization. Journal of Literary Criticism and Rhetoric. Year 7. No. 1. 41-57.

Jalili, R. & Nowrooz, M. (2019). A Study of NaserKhosrow's Thought Style with New Patterns, A Case Study: Manifestations of Self-Prosperity in NaserKhosrow's Thought and Personality Based on Abraham Maslow's Theory of Self-Prosperity. Journal of Persian Stylistics and Poetry. Year 12. No. 45. 305-325.

Karimi, Y. (2010). personality psychology. (5^th ed). Tehran: Virayesh.

Khoshhal, T. and A.N. Nazariani (2007). The Influence of the Political and Social Developments of the Fifth Century on the Behavior and Tragedy of Abu Sa'id Abu al-Kheir. Journal of Persian Language and Literature Research. No. 8. 45-67.

Mahdavi Damghani, M & Sadeghi, A. (2018). Saadi's self-fulfilling and self-fulfilling man with a comparative approach to Maslow's theory. Journal of Educational Literature. Year 10. No. 40. 1-36.

Maslow, A.H. (1993). Motivation and personality. (A. Rezvani, Trans). (3^th ed). Mashhad: Astan Qods Razavi.

Meidani, M & Bakhshayesh, A. (2012). A Comparative Study of Manifestations of Humanism in Golestan Saadi with a Humanistic Psychology Approach. Journal of Persian Language and Literature. No. 24. 189-220.

Meihani, M.b.M. (1992). Asrar Al Towhid. (M. ShafieiKadkani, Ed). Tehran: Agah.

Meyer, F. (1993). Abu Sa'id Abu al-Kheir and those in power; Persecution of Sufis. (M. Baybordi, Trans). Journal of Education. Vol 10. No 2 and 3. 49-169.

Modarreszadeh, A. (2012). Psychological study of the personality of Naser Khosrow Ghobadiani. Journal of Persian Language and Literature. Year 3. No. 2. 147-162.

Mohammadian, A., Mahjouri, M. & Mirnejad, Z. (2016). Analysis of humanitarian elements in the thought of Abu Saeed Abu al-Kheir. Journal of Literature and Language. Year 19. No. 39. 253-270.

NabiLoo, A. & Asef, A. (2014). Study of the hierarchy of Maslow's needs in Golestan Saadi. Journal of Persian Literature. No. 22. 43-66.

Nowroozi, Z., Islam, A. & Karami, M.H. (2012). Study of Bahram's personality in seven bodies according to Maslow's theory. Journal of Textology of Persian Literature. No. 16. 17-32.

Pardee, R.L. (1970). Motivation Theories of Maslow, Herzberg, McGregor & McClelland. A Literature Review of Selected Theories Dealing with Job Satisfaction and Motivation. to the Educational Resources Information Center (ERIC). 1-24.

Pirani, M. (2020). Rereading the Mystical Tales of the Mysteries of Unity with a Positive Psychological Approach. Journal of Mystical Literature. Year 12. No. 22. 7-32.

Pourkhaleghi, M.D. (1999). Nobody Ibn Hich [thoughts of annihilation in the sight of God and survival in the works of Abu Sa'id Abu al-Khair]. Proceedings of Abu Saeed Abu Al-Kheir Seminar. Tehran. Al Hoda. 137-162.

Qazvini, Z bin M.b.M. (1994). Works of the country and news of worship. (J. Qajar, Trans). Correction and completion of Mirhashem Mohaddes. Tehran: AmirKabir.

Qosheyri, A.K.B.H. (1995). Resaleh Qosheyriyeh. (B. Forouzanfar, Ed). Tehran: Elmi v Farhangi.

Samani, M. & Hassani Ranjbar, A. (2016). A Study of the Mystical-Educational Thoughts of Kashf al-Mahjoub Hojviri based on the theory of self-actualization of Abraham Maslow. Journal of Islamic Mysticism. Year 12. No. 47. 235-259.

Samsami, Sh. & Pourkhaleghi Chatroudi, M.D. (2015). Shahnameh and the science of management with emphasis on the pyramid of Maslow's series of needs. Literary Essays. Year 48. No. 188. 109-140.

Sattari, R., Saffar Heidari, H. & Mehrabi Kali, M. (2015). Rostam's character based on the story of Rostam and Esfandiar in Shahnameh and Abraham Maslow's theory of self-actualization. Literary textual research. Year 19. No. 64. 83-110.

Shariat Bagheri, M. (2012). A comparative study of Rumi and Maslow's theories about a healthy and perfect human being. Journal of Psychological Studies. Vol 8. No 4. 131-145.

Siasi, A.A. (2010). Personality theories or schools of psychology. (13^th ed). Tehran: University of Tehran.

Schultz, D.P. (2006). Psychology of perfection. (G. Khoshdel, Trans). (13^th ed). Tehran: Peykan.

Schultz, D.P & Schultz, S.A. (2013). Personality theories. (Y. Seyed Mohammadi, Trans). (24^th ed). Tehran: Virayesh.

ZahiriNav, B., Alaei Ilekhchi, M. & Rajabi, S. (2008). A Comparative Study of the Manifestations of Self-Prosperity in Masnavi with the Humanistic Psychology of Abraham Maslow. Gohar Goya Magazine. Year 2. No. 7. 91-124.

بازنمایی و تحلیل ساختارهای مردم گرایی در سیرۀ عملی و نظری ابوسعید ابوالخیر با رویکرد نظریۀ خودشکوفایی آبراهام مزلو

مراجع

مراجع

دوره 13، شماره 24بهار 1400اردیبهشت 1400صفحه 9-39

دوره 13، شماره 24
بهار 1400
اردیبهشت 1400
صفحه 9-39