نوع مقاله : علمی- پژوهشی
نویسندگان
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اراک
چکیده
در جستار حاضر، استعارۀ مفهومی «جهان هستی، درخت است» در سه متن عرفانی انسان کامل عزیزالدین نسفی، مرصادالعباد نجم‌الدین رازی و معارف بهاءولد بررسی میشود. پرسش‌های پژوهش عبارتاند از: 1. نویسندگان این آثار کدام‌یک از دریافت‌ها و تجربه‌های عرفانی ـ انتزاعی خود را دربارۀ عالم هستی با بهره‌گیری از قلمرو مبدأ درخت تبیین کرده‌اند؟ 2. از انطباق میان حوزۀ مبدأ و مقصد در استعارۀ مفهومی مورد بحث، چه جفت‌های متناظری شکل گرفته است؟نگارندگان برای پاسخگویی به این پرسش‌ها، ابتدا به شیوۀ استقرایی متن‌های مورد مطالعه را واکاوی و شواهد کاربرد استعارۀ مفهومی «جهان هستی به‌مثابۀ درخت» را استخراج کردند. سپس به شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی به بررسی داده‌های پژوهش پرداختند. دستاورد تحقیق بیانگر آن است که نویسندگان یادشده از این استعارۀ مفهومی به‌منظور بیان مفاهیمی چون مبدأ آفرینش، توحید ذاتی، انسان کامل، بلوغ و حریت، مبدأ ارواح، مبدأ عالم، وحدت وجود، مرگ و معاد استفاده کرده‌اند. بعضی از جفت‌های متناظری که در این آثار، از نگاشت درخت و اجزا و عناصر مربوط به آن بر پدیده‌های انتزاعی عالم هستی حاصل میشود عبارتاند از: «درخت/ جهان، آفرینش و هستی، زمین و آسمان (مجازاً دنیا)، جسم انسان»، «میوه/ انسان، حضرت محمد (ص)، روح انسان»، «تخم/ عقل اول، روح محمدی، گوهر ذات الهی»، «رسیدن و پختن میوه/ رسیدن آدمی به کمال» و «جداشدن میوه از درخت/ مفارقت روح از جسم».
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
"The Universe Is a Tree" Conceptual Metaphor in Mystical Texts
نویسندگان [English]
- Fateme Sultani
- Tahere Mirhashemi
Assistant Professor of Arak University of Languages and Literature
چکیده [English]
The conceptual metaphor of “the universe is a tree” in three mystical texts of the Perfect Man by Azizedin Nasafi, Morsad al-Abad by Najm al-Din Razi and Education by Baha'valad will be examined in this paper. The research questions are: a) Which of their mystical-abstract experiences about the universe have the authors elucidated deploying the territory of the tree? b) What corresponding pairs have been shaped through interaction between the source and target domains in the conceptual metaphor? To answer the questions, the researchers initially examined the texts inductively and extracted instances of application of the conceptual metaphor, "the world as a tree". The research data was then analyzed using descriptive-analytical method. The findings indicate that the authors have utilized the conceptual metaphor to express concepts like the origin of creation, inherent monotheism, perfect man, puberty and liberation, the origin of spirits, the origin of the universe, the unity of existence, death, and resurrection. Some of the corresponding pairs in the studied works are derived from mapping tree and its components onto the abstract phenomena of the universe, including “tree/universe, creation and existence, earth and sky (metaphor for world), human body”, “fruit/human, the Prophet Mohammad (PBUH), human soul”; “seed/first intellect”; “Mohammadi soul; sublime divine essence”; “fruit growth and ripening/reaching perfection by human”; and “fruit separation from tree/detachment of soul from body”.
کلیدواژه‌ها [English]
- Mystical Texts
- Conceptual Metaphor
- Universe
- Tree
منابع
- قرآن کریم. (1383). ترجمۀ حسین انصاری. نشر اسوه. قم.
- ابن‌عربی، محی‌الدین محمد بن علی. [بی‌تا]. الفتوحات المکیه. دار صادر. بیروت.
- ــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1376). شجرة الکون. مقدمه و توضیح گلبابا سعیدی. طریق الکمال. تهران.
- ابن ابی‌جمهور، محمد بن زین‌العابدین. (1403). عوالی اللئالی. به تحقیق مجتبی عراقی. مؤسسۀ سیدالشهدا. قم.
- الیاده، میرچا. (1372). مقدمه‌ای بر فلسفه‌ای از تاریخ. ترجمۀ بهمن سرکاراتی. نیما. تبریز.
- ـــــــــــ . (1376). رساله در تاریخ ادیان. ترجمۀ جلال ستاری. سروش. تهران.
- بهار، مهرداد. (1376). از اسطوره تا تاریخ. چشمه. تهران.
- بهاءولد، محمد بن حسین خطیبی. (1338). معارف. جلد اول و دوم. تصحیح و مقدمۀ بدیع‌الزمان فروزانفر. طهوری. تهران.
- بهنام، مینا. (1389). «استعارۀ مفهومی نور در دیوان شمس». نقد ادبی. سال 3. ش 10. صص 91-114.
10. بهگود گیتا. (1374). سرود خدایان. ترجمۀ محمدعلی موحد. شرکت سهامی انتشارات خوارزمی. تهران.
11. حسن‌زاده، علیرضا. (1381). افسانۀ زندگان. بقعه و مرکز بازشناسی اسلام و ایران. تهران.
12. دوبوکور، مونیک. (1394). رمزهای زنده جان. ترجمۀ جلال ستاری. مرکز. تهران.
13. راسخمهند، محمد. (1389). درآمدی بر زبان‌شناسی شناختی. سمت. تهران.
14. زرین‌فکر، مژگان و همکاران. (1392). «استعارۀ مفهومی رویش در معارف بهاءولد». دوفصلنامۀ ادبیات عرفانی دانشگاه الزهراء. سال پنجم. ش 9. صص 137-172.
15. زمردی، حمیرا. (1387). نمادها و رمزهای گیاهی در شعر فارسی. زوار. تهران.
16. زند بهمن یسن. (1370). گزیدههای زادسپرم. ترجمۀ محمدتقی راشد محصل. مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی. تهران.
17. سید مرتضی. علی بن حسین. [بی‌تا]. تنزیه الانبیا و الائمه. شریف رضی. قم.
18. شاکر سلماسی، مجید. (1393). «بررسی سندی و دلالی روایت انّ الله خلق آدم علی صورته». فصلنامۀ تخصصی مطالعات قرآن و حدیث سفینه. سال دوازدهم. شماره 45. صص 52-58.
19. طریقی، عبدالحسین. (1387). «تجلی در عرفان اسلامی». فصلنامه تخصصی عرفان. سال 4. ش شانزدهم. صص 135-163.
20. فاضلی، فیروز و همکاران. (1392). «رهیافت میانفرهنگی به گیاه و درخت در اساطیر و ادبیات». ادبپژوهی. ش 23. صص 9-33.
21. فولادی، علیرضا. (1389). زبان عارفان. سخن. تهران.
22. کلانتر، نوش‌آفرین و طاهره صادقی تحصیلی. (1395). «درخت در نمادپردازی‌های عارفانه و ریشه‌های اسطوره‌ای آن». دو فصلنامه ادبیات عرفانی دانشگاه الزهراء. سال 8. ش 15. صص 67-92.
23. کوچش، زلتن. (1393). مقدمه‌ای کاربردی بر استعاره. ترجمۀ شیرین پورابراهیم. سمت. تهران.
24. لیکاف، جرج. (1390). نظریۀ معاصر استعاره. با همکاری گروهی از مترجمان به کوشش فرهاد ساسانی. چ 2. سورۀ مهر. تهران.
25. لیکاف، جرج و مارک جانسون. (1396). استعاره‌هایی که باور داریم. ترجمۀ راحله گندمکار. نشر علمی. تهران.
26. مالرب، میشل. (1387). نقش دین در زندگی فردی و اجتماعی. ترجمۀ مهران توکلی. نی. تهران.
27. مستملی بخاری، ابوابراهیم اسماعیل بن محمد. (1383). شرح التعرف لمذهب التصوف. تصحیح و تحشیۀ محمد روشن. ج 2. چ 2. اساطیر. تهران.
28. مولوی، جلال‌الدین. (1382). مثنوی معنوی. مصحح توفیق سبحانی. سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی. تهران.
29. نجم‌الدین رازی، عبدالله بن محمد. (1386). مرصادالعباد من المبدأ الی المعاد. به اهتمام محمدامین ریاحی. چ 12. علمی و فرهنگی. تهران.
30. نسفی، عزیزالدین. (1362). الانسان کامل. تصحیح و مقدمه ماریژان موله. زبان و فرهنگ ایران. تهران.
31. نظامی گنجوی. (1362). خمسۀ نظامی. به اهتمام وحید دستگردی. امیرکبیر. تهران.
32. هاشمی، زهره. (1389). «نظریۀ استعارۀ مفهومی از دیدگاه لیکاف و جانسون». ادبپژوهی. ش 12. صص 119-140.
References
- The Holy Quran. (1383). Translated by Ansari H. Osveh press. Qom.
- Ibn Arabi M. Al-Futūḥāt al-Makkiyya (The Meccan Illuminations). Dar e sader publication, Beirut
- ــــــــــــــــــــــــــــــــ .(1997). Tree of being . Introduction and Explapaination, Saeedi G. , Tarigh Alkamal, Tehran.
- Ibn Abi Jomhoor, M. (1982). Avali Al La'ali. Investigation of Araghi, M., Seyed al Shohada Institute. Qom.
- Eliade, M. (1993). An Introduction to a Philosophy of History, Translated by Sarkarati, B, Nima press, Tabriz.
- ـــــــــــ .(1997). A Treatise on the History of Religions, Translated by Sattari, J. Soroush press, Tehran.
- Bahar, M. (1997) . From myth to history, Cheshmeh press, Tehran.
- Khatibi, B. (1959). Vol 1 and 2. Correction and Introduction by Frouzanfar, B. Tahouri press, Tehran
- Mina, B. (2010). conceptual metaphor of light in Divan Shams, Literary Criticism
vol 3, issue: 10, pp: 91-114
- Translated by Movahed, M.A. (1995). Bhagavad Gita, Kharazmi publication, Tehran
- Hasanzadeh, A.R .(2002). Legend of living, Recognition center of Islam and Iran, Tehran.
- Beaucorps, M. (2015). Living Symbols, Translated by Sattari, J. Markaz press, Tehran.
- Rasekh mahand, M. (2010). An Introduction to Cognitive Linguistic, SAMT press, Tehran.
- Zarrin Fekr, M. etc. (2013). Conceptual Metaphor of Growth in Baha valad teachings,
Journal of Mystical Literature of Al-Zahra University, Vol 5, issue:9, pp: 137-172.
- Zomorrodi, H. (2008). Plant symbols and codes in Persian Poetry, Zavvar press, Tehran.
- Zand-i Wahman Yasn .(1991). Translated by Rashed Mohassel M.T., Institute of Cultural studies and investigations, Tehran.
- Seyed Morteza Ali Ibn Hossein. The honesty of the prophets and imams . Sharif Razi publication, Qom.
- Shaker Salmasi, M. (2014). Denotative and documentary review of the verse “God has created man in his own image”, Safineh Specialized Quarterly of Quranic Studies and hadith, Vol 12, issue: 45, pp: 52-58.
- Tarighi, A. (2008). “A manifestation of Islamic mysticism” Specialized Quarterly of mysticism. Vol 4, issue: 16, pp: 135-163
- Fazeli, F and etc. (2013). “Cross-cultural approach to plant and tree in mythology and literature” Literature Investigation, issue: 23, pp: 9-33
- Fouladi, A. (2010). Language of the mystics, Sokhan publication, Tehran.
- Kalantar, N and Sadeghi Tahsili, T. (2016). “Tree in mystical symbols and its mythical roots”, Journal of Mystical Literature of Al-Zahra University, Vol 8, issue: 15, pp: 67-92
23. Kovecses, Z .(2014). “Metaphor: A Practical Introduction” Translated by: Pourebrahim, Sh., SAMT press, Tehran.
- Lakoff,G .(2011). “Contemporary Theory of Metaphor”, Translated by: Sasani, F, Second Edition, Soureh Mehr press, Tehran.
- Lakoff, G., and Johnson, M .(2017). “Metaphores we live by”, Translated by: Gandomkar, R., Cultural and Scientific Publication, Tehran.
- Malherbe, M. (2008). “Human and religions: Role of religion in individual and social life”, Translated by: Tavakkoli, M., Ney publication, Tehran.
- Mostamli Bokhari, A. (2004). “Explanation of definition of Sufism doctrine”, Sec Vol, Correction and Explanation by: Roshan, M., Sec Edition, Asatir publication, Tehran.
- Molavi, J. (2003). Masnavi ye Manavi (2003), Correction by Sobhani, T., Publication Organization of Ministry of Islamic Guidance, Tehran.
- Najm al din Razi, A. (2007). “The path of God's bondsmen from origin to return”, Efforts of Riahi, M.A., 12th edition, Cultural and Scientific publication, Tehran.
- Nasafi, Aziz al din. (1983). Perfect Human, correction and Introduction by: Mole, M., Iran Language and Culture publication, Tehran.
- Nizami Ganjavi .(1983). Khamsa of Nizami, Efforts of: Dastgerdi, V., Amir Kabir publication, Tehran.
- Hashemi, Z. (2010). “The conceptual metaphor theory from the perspective of Lakoff and Johnson”, Literature investigations, Issue: 12, pp: 119-140.
)