نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کردستان، کردستان، ایران

2 استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کردستان، کردستان، ایران

چکیده

شمس تبریزی، غیبت یا شهادت؟ (با تکیه بر منابع کهن به‌ویژه مکتوبات مولانا) چکیده این مقاله با عنوان «شمس تبریزی، غیبت یا شهادت؟» به پایان کار شمس‌الدّین محمّد بن علی بن ملک داد تبریزی می‌پردازد؛ یعنی می‌خواهد نشان دهد که آیا او به مرگ طبیعی از دنیا رفت یا به شهادت رسید. اختلاف در این مورد به روزگار خود مولانا برمی‌گردد و از آن زمان تاکنون ذهن بیشتر مولوی‌شناسان را به خود مشغول ساخته‌است. علی دشتی، بدیع‌الزّمان فروزانفر، ذبیح‌الله صفا، ابوالقاسم انجوی شیرازی، محمّدرضا شفیعی کدکنی، سیروس شمیسا، محمّدعلی موحّد، توفیق هاشم‌پور سبحانی، عبدالکریم سروش، عبدالباقی گولپینارلی، هلموت ریتر، آنِ‌ ماری شیمل و محمّد شبلی‌نعمانی درباره‌ی سرانجام شمس ابراز عقیده کرده‌اند. این عقاید را در چهار رویکرد طبقه‌بندی کرده‌ایم که در مقاله به آن می‌پردازیم. روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی است. داده‌ها به شیوه‌ی کتابخانه‌ای و سندکاوی با استفاده از روش تحلیل محتوا بررسی شده‌اند. نتیجه نشان می‌دهد خلاف حدس و گمان‌ها و تردیدهای برخی از پژوهشگران که شهادت شمس را نپذیرفته‌اند، شمس‌الدّین تبریزی به شهادت رسیده و در این ماجرا علاءالدّین محمّد، فرزند بزرگ مولانا جلال‌الدّین، به‌عنوان متهم اصلی نقش عمده‌ای در این قضیه داشته است. از این رو پس از حلّاج، عین‌القضات و سهروردی، می‌توان شمس را چهارمین شهید عشق نامید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Shams-e Tabrizi, Absence or Martyrdom? (based on old sources specially Molana Maktoobat )

نویسندگان [English]

  • Yadullah Mohamadi 1
  • Ahmad Parsa 2

1 Doctoral Candidat, University of Kurdistan

2 Associate Professor Persian Language and Literature, University of Kurdistan

چکیده [English]

Shams-e Tabrizi, Absence or Martyrdom? (based on old sources specially Molana Maktoobat ) Abstract This paper, entitled “Shams-e Tabrizi, Absence or Martyrdom?”, discusses the fate of Shamsedin Mohammad […] Tabrizi, and whether he died a normal death or heachieved martyrdom. The disagreements have been around since the time of Molana himself, and, since then, has occupied the minds of Molana experts. Ali Dashti, Badi’ozaman Forouzanfar, Zabihollah Safa, […] have expressed their opinions about this. These theories could be subdivided into 4 categories. The method and the compilation ofinformation in this paper is library-dependent. And for construing data we will benefit from the Content Analyzing method. The results declare that despite of all the researchers who have expressed their doubts whether Shams was martyred or not, he was actually martyred and, Aladdin Mohammad, Molana's eldest son, is the main accused, and has had a big role in Shams’s death. Consequently, after Hallaj, Einolghozaat and Sohrevardi, we can count Shams the forth martyr of love.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shams’s fate
  • Molana’s Manuscripts
  • Valadnameh
  • Martyrdom
  • Aladdin Mohammad
-  افلاکی العارفی، شمس‌الدین احمد. (1362). مناقب‌العارفین. چ دوم. ج 1 و 2. دنیای کتاب. تهران.
-        انجوی شیرازی، ابوالقاسم. (1364). مکتب شمس. چ دوم. علم. تهران.
-  خرمشاهی، بهاءالدین. (1386الف). انسانم آرزوست (برگزیده و شرح غزلیات مولانا). چ اول. نگاه. تهران.
-  _____. (1386ب). «برگزیده‌های غزلیات شمس». خلاصة مقالات همایش هشتصدمین سال ولادت مولانا جلال­الدین محمد بلخی رومی، زیر نظر غلامرضا اعوانی. چ اول. خانة کتاب با همکاری مؤسسة پژوهشی حکمت و فلسفة ایران. تهران. صص 144-145.
-  دشتی، علی. (1380). سیری در دیوان شمس. چ اول. مرکز نشر و تحقیقات قلم آشنا. تهران.
-  ریتر، هلموت. (1382). «زندگینامة جلال‌الدین رومی». ترجمة بهاءالدین خرمشاهی. تحفه‌های آن جهانی (سیری در زندگی و آثار مولانا جلال‌الدین رومی) به کوشش علی دهباشی. چ اول. سخن. تهران. صص 13 – 20.
-        زرین‌کوب، عبدالحسین. (1373). با کاروان حله. چ هشتم. علمی. تهران.
-        _____. (1389). پله­پله تا ملاقات خدا. چ سی‌ام. علمی. تهران.
-  سپهسالار، فریدون بن احمد. (1388). زندگینامة مولانا جلال‌الدین مولوی [به ضمیمة منتخبی از کتاب مناقب­العارفین و مرآت­الکاشفین]. با مقدمة سعید نفیسی. چ هشتم. اقبال. تهران.
-  سروش، عبدالکریم. (1382). مولوی و تصوف عشقی. تحفه‌های آن جهانی (سیری در زندگی و آثار مولانا جلال‌الدین رومی) به کوشش علی دهباشی. چ اول. سخن. تهران. صص 353- 373.
-  شبلی نعمانی، محمد. (1382). زندگینامة مولانا جلال‌الدین (سوانح مولاناء روم). ترجمة توفیق هـ. سبحانی. علم. تهران.
-  _____. (1375). سوانح مولوی (تحقیق احوال و زندگانی مولانا جلالالدین). ترجمة سید محمد تقی فخر داعی گیلانی. چ اول. دنیای کتاب. تهران.
-  تبریزی، شمس‌الدین محمد. (1377). مقالات شمس تبریزی. به تصحیح محمدعلی موحد. ویراستة علیرضا حیدری. چ دوم. ج 1. خوارزمی. تهران.
-  شیمل، آن ماری. (1370). شکوه شمس. ترجمة حسن لاهوتی (با مقدمة جلال‌الدین آشتیانی). چ دوم. علمی و فرهنگی. تهران.
-  صفا، ذبیح‌الله. (1374). تاریخ ادبیات ایران. ج 2 (خلاصة جلد سوم: بخش اول - دوم). تلخیص محمد ترابی. چ دهم. بدیهه (با همکاری انتشارات فردوس). تهران.
-        صفوی، کورش. (1386). آشنایی با معنی‌شناسی. چ اول. پژواک کیوان. تهران.
-        فروزانفر، بدیع‌الزمان. (1380). شرح زندگانی مولوی. چ اول. تیرگان. تهران.
-  _____. (1390). احادیث و قصص مثنوی: تلفیقی از دو کتاب احادیث مثنوی و مآخذ قصص و تمثیلات مثنوی. ترجمه و تنظیم حسین داودی. چ پنجم. امیرکبیر. تهران.
-  گولپینارلی، عبدالباقی. (1382). مولانا و معاصران او. ترجمة توفیق سبحانی، تحفه‌های آن­جهانی (سیری در زندگی و آثار مولانا جلال‌الدین رومی). به کوشش علی دهباشی. چ اول. سخن. تهران. صص 73 – 123.
-        موحد، محمدعلی. (1390). شمس تبریزی. چ پنجم. طرح نو. تهران.
-  شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1370). گزیدة غزلیات شمس. چ هشتم. شرکت سهامی کتاب‌های جیبی. تهران.
-  شمیسا، سیروس. (1368). گزیدة غزلیات مولوی. چ اول. چاپ و نشر بنیاد. تهران.
-  مولانا، جلال‌الدین محمد بلخی رومی (مولوی). (1386). کلیات شمس تبریزی (مطابق نسخه تصحیح شده بدیعالزمان فروزانفر). چ چهارم. طلایه. تهران.
-  مولوی، جلال‌الدین محمدبن محمد. (1371). مکتوبات مولانا جلال‌الدین رومی. مقدمه بر مکتوبات اثر فریدون نافذ اوزلوق. تصحیح توفیق سبحانی. چ اول. مرکز نشر دانشگاهی. تهران.
-  هاشم‌پور سبحانی، توفیق. (1384). زندگینامة مولانا جلال‌الدین بلخی رومی (زندگانی، فلسفه، آثار و گزیده‌ای از آن‌ها). چ اول. قطره. تهران.