نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

• آرزو ابراهیمی دینانی ¹
• محمدکاظم یوسف پور ²
• علیرضا نیکویی ²

¹ دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان

² دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان

چکیده

روایت زندگی، اندیشه و مرگ حلاج دربیشتر متون عرفانی همواره از ظرفیت و توانمایگی برای معرفی زمینه‌ها ونشانه‌های گفتمان صوفیانه برخورداربوده است. برخی گفتمان‌ها بتدریج این نشانه‌ها رابعنوان «دال‌های شناور» درخود جذب و باماهیتی متفاوت مفصل‌بندی کردند وازین طریق زمینۀ تغییرگفتمان عرفانی رافراهم ساختند.دردورۀ مشروطه، برخلاف دوران گذشته که رنگ گفتمان عرفانی در متون مرتبط باحلاج رنگ غالب بودو بیشتر قرائت‌ها ازحلاج بازتاب مستقیمی ازمقام عرفانی وی محسوب می‌شد،جنبش‌های چپ‌گرا باتقلیلگرایی وکلیشه‌سازی وبازنمایی عرفان بدو نوع متفاوت و تفکیک عرفان منفعل وناکارآمد ازعرفان انقلابی، عناصری ازگفتمان عرفانی حلاج رابرجسته ساختند وبادرون‌مایه ودال مرکزی گفتمان چپ مفصل‌بندی کردند. بارزترین نمونۀ این چرخش گفتمانی دردو قرائت متمایز ماسینیون و میرفطروس دیده می‌شود که یکی روایت خود را در چهارچوب گفتمان عرفانی و بر پایۀ حقایق تاریخی مستند بنا کرد و دیگری در قالب گفتمان ایدئولوژیک و چپ‌گرایانه؛ چنانکه می‌توان میرفطروس را نقطۀ اوج تغییر گفتمان عرفانی به انقلابی شمرد.این مقاله بامروری بردونوع مواجهۀ فاصله‌مندباعرفان و تحلیل نشانه های درمتون عرفانی وادبی وسیاسی ببررسی و تحلیل تفاوت قرائت‌ها وروایات موجود ازسرگذشت و اندیشۀ حلاج ومهم‌تر ازآن تغییر وجذب برخی عناصر گفتمان عرفانی در گفتمان انقلابی می‌پردازد. نتیجۀ این تحول وجذب، جایگزینی عشق واتحاد عرفانی بعنوان مبنای اصلی حیات ومرگ حلاج باماتریالیسم و اومانسیم ازیکسو وکرامات معنوی ومواعظ عرفانی باجادوگری و تبلیغ بیدینی وخداستیزی درجهت انقلاب مردمی ازسوی دیگراست.

کلیدواژه‌ها

• حلاج
• چرخش گفتمانی
• مفصل‌بندی
• ایدئولوژی چپ
• میرفطروس

عنوان مقاله [English]

Critical analysis of narrative of Hallaj's life and death in the discourse of revolutionary / left

نویسندگان [English]

• Arezoo Ebrahimi Dinani ¹
• Mohammad Kazem Yusofpur ²
• Alireza Nikouei ²

¹ Doctorate candidate, Persian literature, Guilan university

² Associate professor, Persian literature, Guilan university

چکیده [English]

The narrative of Hallaj’s life and death always has had the capacity and potential to introduce the themes and signs of mystical discourse. Some of these discourses absorb symptoms as "floating signifiers" gradually and articulate them with a different nature and provide some changes for mystical discourse. Under the Constitution, unlike the past that the mystical discourse and narrative texts related to Hallaj were dominant and reading Hallaj was a reflection of his spiritual authority, leftist movements highlighted elements of the Hallaj’s mystical discourse with reductionism and stereotyping and representing two different types of mysticism and separation the passive and inefficient mysticism of revolutionary one, and articulated them with central slab left discourse. The most obvious example of this discursive turn is seen in two distinct readings by Massignon and Mirfetrus that one of them based his narrative on the context of spiritual discourse and documented historical fact and another on the form of left-wing ideological discourse,as Mirfetrus can be the culmination of change mystical discourse into revolutionary one. This article is an overview of the two types of indented deal with mysticism,change and absorb of some elements of mystical discourse in the revolutionary discourse. The result of this change and absorb is replacing divine love- as the base of Hallaj’s live and death- with materialism and humanism on one hand and replacing spiritual and mystical sermons with witchcraft and promoting atheism on the other hand toward the popular revolution.

کلیدواژه‌ها [English]

• Hallaj
• discursive turn
• articulation
• left ideology
• Mirfetrus