نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

• سونا سلیمیان ¹
• احمد گلی ²

¹ دانشجوی دکنری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

² دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

چکیده

روایت در همۀ داستان‌های ادب فارسی حضور دارد؛ از این‌رو، مطالعه و بررسی آثار داستانی از منظر شکل خاص روایی آن‌ها، ارزش‌ها و هنرهای نهفته در این آثار را بهتر نمایان می‌سازد و براساس آن می‌توان توانمندی‌های داستان‌پرداز را در شکل‌دهی به نظام روایی اثر در راستای محتوای آن سنجید. مصیبت‌نامه آخرین مثنوی از مثنوی‌های سه‌گانه‌ی داستانی عطّار است. روایت لحظه‌های سلوک سالک فکرت در این مثنوی با داشتن شگردهای خاص روایی و ژرف‌ساختی که از عرفان و آموزه‌های عرفانی نشأت گرفته است، قابلیت مطالعه از نظر نقش «راوی» و چگونگی پیوند آن با مفاهیم عرفانی را داراست. در این مقاله نقش راوی در مصیبت‌نامه از سه منظر دامنۀ مشارکت راوی، پنهان یا آشکار بودن او و قابل اعتماد بودن یا نبودن وی به همراه تعیین شکل‌های جهت‌گیری ادراکی و ایدئولوژیک راوی، مورد مطالعه و بررسی قرار می‌گیرد. آنگاه چرایی و چگونگی پیوند این ویژگی‌های روایی با مفاهیم و درونمایۀ عرفانی اثر تبیین می‌گردد. این بررسی‌ها نشان‌دهندۀ آن است که عطّار در پردازش مصیبت‌نامه گذشته از آنکه ناخودآگاه از ویژگی‌های یک روایت مدرن بهره برده است، از نقش راوی و جهت‌گیری‌های او نیز در راستای جهان‌بینی و اهداف عرفانی خود استفاده‌های هدف‌مندی نموده است. استفاده از سه راوی در دو سطح متفاوت داستانی برای انتقال حس حیرت و سرگردانی که غایت سلوک عرفانی است به روایت-شنو، تأکید بر شهودی بودن قلمرو معرفت عرفانی، نمایش فاصلۀ میان حقیقت‌نمایی (جستجوی حقیقت در عالم) و حقیقت (جست‌وجوی حقیقت در جان خود)، تأکید بر اهمیّت چشم‌انداز در نگاه عرفانی عطار، جهت‌گیری درزمانی راوی ـ سالک در تناسب با مفهوم وقت صوفیانه، بخشی از مهمترین دستاوردهای پژوهش حاضر است.

کلیدواژه‌ها

• عطّار
• مصیبت‌نامه
• نقش راوی
• انواع جهت‌گیری
• مفاهیم عرفانی

عنوان مقاله [English]

Narrator function and narrative operation in Attar’s Mossibat-Nameh

نویسندگان [English]

• Soona Salimian ¹
• Ahmad Goli ²

¹ Student of Farsi language and literature of Shahid Madani University of Azerbaijan

² Associate Professor of Persian Language and Literature, Shahid Madani University of Azerbaijan

چکیده [English]

Since narration is included in all Persian literature stories, studying fictional works from their specific narrative method point of view would illustrate values and arts lying in these works better, and according to the findings one is able to assay the story teller’s abilities in forming narrative structure along with content. Mossibat-Nameh is the last of Attar’s triple narrative story mathnavies. Having specific narrative methods and deep structure originated from mysticism and mystical teachings, wayfarer’s process narrative in Mossibat-Nameh is capable of studying and analyzing the role of “narrator” and the way it is connected to mystical concepts. Narrator role in Mossibat-Nameh is studied in this paper by means of three point of views, narrator’s level of participation, visibility and reliability; along with determining narrator’s various forms of cognitive and ideological orientations. Then it is explained why and how these narrative features connect with mystical theme of the work, through which it is displayed Attar not only benefited from the characteristics of a modern narrative in his work unawares, but also applied narrator’s role and orientation purposefully in order to achieve his mystical goals. Attar’s applying of three narrators in two various levels of fiction, in order to convey a sense of distance and wondering which is the goal of wayfarer’s process to his audience, to emphasize on intuitive nature of spiritual knowledge, to represent the distance between truth and false, to put emphasis on importance of viewpoint, and to apply narrator’s simultaneity orientation in proportion to meaning of time in mysticism, are of most important achievements in present study.

کلیدواژه‌ها [English]

• Attar
• Mossibat-Nameh
• narrator’s role
• orientation forms
• mystical conepts