نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

• نگین مژگانی

دانش‌آموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

در این پژوهش، سنّت خانقاهی خرقه دریدن با آداب مشابهی در فرهنگ‌های ایران باستان، مسیحیّت، یهودیّت و همچنین برخی رسوم کهن عرب جاهلی، مصری و بین‌النهرینی مقایسه شده‌است. در بخش نخست این مقاله به معرّفی اجمالی سنّت جامه دریدن در تصوّف اسلامی پرداخته‌‌ و در ادامه با ارائۀ شواهدی نشان داده شده‌است که شباهت قابل ‌توجّهی میان این رسم و سنّت جامه دریدن در دیگر فرهنگ‌ها و مذاهب کهن وجود دارد که از قدمت و گستردگی این رسم باستانی خصوصاً در منطقۀ خاور نزدیک حکایت می‌کند. به طور کلّی در تمام نمونه‌های بازمانده، جامه دریدن بر نوعی حسّ اضطراب شدید دلالت دارد. در نمونه‌های کهن‌تر، مرگ عزیزان و ترس از عواقب هولناک گناهان کبیره‌ای چون کفرگویی اصلی‌ترین محرّک‌های این رفتار خاص‌اند. این معانی در ادبیّات یهودی، مسیحی و اسلامی نمونه‌های فراوانی دارند و همچنین به فرهنگ تصوّف اسلامی نیز راه یافته‌اند. علاوه بر این‌ها، تصوّف اسلامی این رسم کهن را بازتفسیر و با افزودن معانی تازه‌ای متناسب با چهارچوب‌های مفهومی خود به سنّت باستانی جامه دریدن، آن را به رسمی خانقاهی بدل کرده‌است. در پایان این نوشته، پس از تحلیل نمونه‌های متعدّد از این رفتار سمبولیک در طول تاریخ، به نخستین ریشه‌ها و فرآیند شکل‌گیری آن پرداخته می‌شود و دو فرضیّه در رابطه با سرمنشأهای این رسم کهن مورد تحلیل و بررسی قرار می‌گیرند.

کلیدواژه‌ها

• جامه‌دریدن
• خرقه
• تصوّف
• خاور نزدیک
• ادبیات فارسی

موضوعات

• عرفان و تصوف

عنوان مقاله [English]

Rending Garments, from the Ancient World to Sufi Hospice

نویسنده [English]

• Negin Mojgani

Tehran University

چکیده [English]

This article explores the Sufi tradition of rending garments and compares it to similar practices in Zoroastrianism, Christianity, and Judaism, as well as some ancient Arab, Egyptian, and Mesopotamian cultures. The first section briefly introduces the Sufi custom and highlights striking similarities between this symbolic gesture in Islamic mysticism and the tradition of stripping in some ancient religions and cultures mostly rooted in the Near East. Broadly, all of the contexts, in which the act of rending garments is performed, indicate deep anxiety and intense emotions. Older instances show that the main triggers include the death of loved ones and the dreadful consequences of cardinal sins such as blasphemy and sacrilege. These meanings are recurrent within Jewish, Christian, and Islamic literature and can be found in Sufism, as well. In addition to these meanings, Sufism has reinterpreted the ancient tradition, giving it new meanings aligned with its fundamental concepts to introduce it as a Sufi tradition. Lastly, the final section of the article explains the formation and evolution of this tradition, presenting two different theories on its origins.

کلیدواژه‌ها [English]

• Rending of garments
• Sufi Cloak
• Sufism
• the Near East
• . Persian Literature