نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه عرفان اسلامی پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، تهران، ایران

چکیده

خواجه عبدالله انصاری شخصیتی است که آشکارا کوشید یک نظام منسجم در سنّت نخست عرفانی ارائه دهد. امروزه با اسم خواجه و آثارش به خصوص منازل السائرین واژگانی چون عرفان عملی و سنّت نخست عرفانی به ذهن متبادر می­شود؛ اما در نوشتار حاضر ثابت شده است که خواجه عبدالله نه از جهت شخصیت فکری، اعتقادی و نه سنت عملی و سلوکی نمی‌تواند نمایانگر تمامیت سیر و سلوک بوده باشد. بزرگ‌ترین نماینده و استاد سنت عملی در عرفان، نجم‌الدین کبری بنیان‌گذار و تدوینگر سلوک شطّار است. سنّت عملی صوفیان با تأکید بر اعمال قلبی، معرفت نفس و مراتب آن، موت اختیاری، مرگ و نوزایی عرفانی، سوانح، مشاهده و غیره در محور یک الگوی غیرخطی ارائه شده است. بیشترین توجه به کلیدواژه­های فوق بر محوریت غیر خطی سنّت عملی، از سوی نجم‌الدین و شاگردانش صورت گرفته است. از این جهت او بهترین نمایندة پیران خراسان در سیر و سلوک است. در حال حاضر برای پژوهش در سیر و سلوک و تحول معنوی، دانش­پژوهان را به منازل­السائرین نوشتة خواجه عبدالله انصاری ارجاع می­دهند؛ اما در میدان عمل کسی بهتر از نجم­الدین کبری از سنّت عملی پیران خراسان نمایندگی نکرده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Khwaja Abdullah Ansari and Najmuddin Kobra, recognition of two different patterns in the first mystical tradition

نویسنده [English]

  • Mohammad Roodgar

Assistant Professor, Department of Islamic mysticism, Research Institute of Imam Khomeini and Islamic Revolution, Tehran, Iran

چکیده [English]

Khwaja Abdullah Ansari is a person who clearly tried to present a coherent system in the first mystical tradition. Today, practical mysticism is known by the name of Khwaja and his works, especially Manazel al-Saerin. In this article, however, it has been demonstrated that Khwaja Abdallah could not represent the completeness of practical mysticism, neither in terms of intellectual personality, nor in terms of faith or practical tradition. The greatest representative and master of practical mysticism, Najmuddin Kobra, is the founder and editor of Suluk Shattar. Practical mysticism among Sufis is presented with an emphasis on heart actions, self-knowledge and its levels, voluntary death, mystical death and rebirth, mystical events, observation, etc. in the axis of a non-linear model. Najmuddin and his disciples have paid most attention to the above key words about the non-linear centrality of practical mysticism. For this reason, he is the best representative of Khorasan elders in practical mysticism and conduct. Today, scholars are referred to Manazil al-Saerin written by Khwaja Abdullah Ansari for research on spiritual development, but in the field of practice, no one has represented the practical mysticism of Khorasan better than Najmuddin Kobra.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Khwaja Abdullah Ansari
  • Najmuddin Kobra
  • First mystical tradition
  • Course and conduct
  • Practical model
  • Practical system
قرآن کریم.
ابن‌ابی‌یعلی، محمدبن ابی‌یعلی (بی­تا)، طبقات الحنابله، محقق: حامد فقی محمد، دارالمعرفه: بیروت.
ابومنصور اصفهانی مَعمَربن احمد (بی­تا)، شرح ابیات لابی عبدالله المرشدی، شرح الاذکار، نسخه خطی کتابخانه خانقاه احمدی شیراز، مجموعه شم ۷۸.
افراسیاب­پور، علی­اکبر (1388)، «نگاهی انتقادی به اندیشه­های عرفانی خواجه عبداالله انصاری»، فصلنامه عرفان اسلامی(ادیان و عرفان)، س ششم، ش 22: صص 13 – 30.
انصاری، عبداللّه بن محمد (1362)، طبقات الصوفیه، مقابله و تصحیح: محمد سرور مولائی، تهران: توس.
ذهبی، محمدبن احمد (2003 م)، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، محقق: بشار عواد، دارالغرب الاسلامی، بی‌جا.
ذهبی، محمدبن احمد (2003 م)، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، محقق: بشار عواد، دارالغرب الاسلامی، بی‌جا.
زبیدی، محمد مرتضی (1414 ق)، تاج العروس، تحقیق علی شیری، بیروت: دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
سُبکی، عبدالوهاب­بن علی (1324 ق)، طبقات الشافعیة الکبری، به کوشش محمود محمد طناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره: دار احیاء الکتب العربیة.
سیدحیدر آملی، حیدربن علی (بی­تا)، اسرار الشریعة و اطوار الطریقة و انوار الحقیقه، تصحیح محمد خواجوی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
عبدالرزاق کاشانی، عبدالرزاق‌بن جلال‌الدین (1379)، شرح منازل السائرین خواجه عبدالله انصاری، تصحیح علی شیروانی، تهران: الزهرا، چ دوم.
غزالى، محمدبن محمد، إحیاء علوم الدین، ترجمه مؤیدالدین محمد خوارزمی، به کوشش حسین خدیو جم، علمی و فرهنگی، چ2، تهران1366.
غزالی، احمدبن محمد (1376)، مجموعه آثار فارسی احمد غزالی؛ به اهتمام احمد مجاهد، تهران: دانشگاه تهران، چ سوم.
کلینی، محمدبن یعقوب (1363)، الاصول الکافی، تصحیح غفاری، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
کلابادی، محمدبن ابراهیم (1371)، التعرف لمذهب اهل التصوف (متن و ترجمه)، تحقیق محمدجواد شریعت، تهران: اساطیر.
گروهی از مؤلفان (1384)، آشنایان ره عشق، به کوشش محمدرضا اسفندیار، تهران: نشر علمی.
لاهیجی، محمدبن یحیی (1381)، مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز، تصحیح برزگر و عفت کرباسی، تهران: زوار.
مجاهد، احمد (1372)، شروح سوانح (سه شرح بر سوانح اح‍م‍د غ‍زال‍ی‌)، به اهتمام احمد مجاهد، تهران: سروش.
مولوی، جلال‌الدین محمدبن محمد (1380)، دوره کامل مثنوی معنوی، به کوشش رینولد الین نیکلسون، تهران: افشین.
نجم‌الدین رازی، ابوبکربن محمد (1365)، مرصاد العباد، به اهتمام محمد امین ریاحی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
نجم ­الدین کبری، احمدبن عمر (1993 م)، فوائح الجمال و فواتح الجلال، تحقیق یوسف زیدان، قاهره: دار سعاد الصباح.
نصیری، محمد و رودگر، محمد (1393)، «گرایش‌های شیعی کبرویه»، پژوهش‌های تاریخی، ش13: صص113-145.
نظامی عروضی، احمدبن عمر (1323)، چهار مقاله، تصحیح محمد قزوینی، تهران: نشر علمی.
 
Ibn Abi Ya'ali, Mohammad Bin Abi Ya'ali, Tabaqat al-Hanablah, researcher: Hamed Faqi Mohammad, Dar al-Marafa, Beirut, No date.
Abu Mansour Esfahani, Ma'mar bin Ahmad, description of the verses of abi Abdullah Al-Murshidi, description of Al-Azkar, manuscript of the Ahmadi Khanqah library of Shiraz, collection
Afrasiabpour, Ali-Akbar, "A critical look at the mystical thoughts of Khwaja Abdullah Ansari", Islamic Mysticism Quarterly (Religions and Mysticism), Year 6, Number 22, Winter 2009.
Ansari, Abdullah bin Muhammad, Tabaqat al-Sufiyyah, edited and revised by: Mohammad Sarwar Moulai, Tous, Tehran: 1983.
Dhahabi, Muhammad bin Ahmad, The history of Islam and the deaths of celebrities and personalities, researcher: Bashar Awad, Dar al-Gharb al-Islami, Bija,
Roodger, Mohammad, "The Shiite Tendencies of Kabrouye", Historical Researches, Vol. 13, 2013, pp. 113-145.
Zubeidi, Mohammad Morteza, Taj al-Aros, research by Ali Shiri, Dar al-Fakr Lalprinta and al-Nashar and al-Tawzee, Beirut, 1414 AH.
Subaki, Abd al-Wahhab Ibn Ali, Tabaqat al-Shafa'iyyah al-Kabri, with the efforts of Mahmoud Muhammad Tanahi and Abd al-Fattah Muhammad Halu, Dar Ihya al-Kitab al-Arabiya, Cairo, 1324 AH.
Seyed Haider Amoli, Heydar bin Ali, Asrar al-Sharia and Atwar al-Tariqa and Anwar al-Haqiqah, edited by Mohammad Khajawi, Institute of Cultural Studies and Research, Tehran, No date.
Abdul Razzaq Kashani, Abdul Razzaq bin Jalaluddin, Description of the houses of al-Saerin Khwaja Abdullah Ansari, edited by Ali Shirwani, Al-Zahra, second edition, Tehran 2000.
Ghazali, Mohammad bin Mohammad, Revival of Ulum al-Din, translated by Moayed al-Din Mohammad Khwarazmi, by the effort of Hossein Khedive Jam, Scientific and Cultural, second edition, Tehran 1987.
Ghazali, Ahmad bin Muhammad, collection of Persian works of Ahmad Ghazali; by Ahmad Mujahid, University of Tehran, 3rd edition, Tehran 1997.
Kalini, Mohammad Bin Yaqoob, Al-Asul al-Kafi, corrected by Ghaffari, Dar al-Kutub al-Islamiya, Tehran, 1984.
Kalabadi, Mohammad Bin Ibrahim, Tarif for the religion of Sufism (text and translation), research by Mohammad Javad Shariat, Asatir, Tehran 1992.
A group of authors, acquaintances of love, by the efforts of Mohammad Reza Esfandiar, scientific publication, Tehran
Lahiji, Mohammad bin Yahya, Mafatih al-Ijaz fi Sharh Golshan Raz, edited by Barzegar and Efat Karbasi, Zowar, Tehran,
Mujahid, Ahmad, Commentaries on the stories of Ahmad Ghazali (three commentaries on the stories of Ahmad Ghazali), edited by Ahmad Mujahid, Soroush, Tehran, 1993.
Maulavi, Jalaluddin Mohammad bin Mohammad, the complete course of Masnavi Manavi, by Reynolds Elaine Nicholson, Afshin, Tehran,
Najm al-Din Razi, Abu Bakrban Mohammad, Mersad al-Ebad, under the care of Mohammad Amin Riahi, Book Translation and Publishing Company, Tehran 1986.
Najm-al-Din Kabri, Ahmed bin Omar, Favaeh Al-Jamal and Favateh Al-Jalal, Yusuf Zeidan's research, Dar Saad Al-Sabah, Cairo,
Nizami Prozodi, Ahmed bin Omar, four articles, edited by Mohammad Qazvini, scientific publication, Tehran 1944.