نوع مقاله : علمی- پژوهشی
نویسنده
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه گنبدکاووس،گلستان، ایران
چکیده
روایت‌های صوفیانه به‌مثابه زندگی‌نامۀ دگرنوشت به‌دلیل متغیرهایی چون نوع رابطۀ روایت‌پرداز با سوژۀ ارجاعی، خوانش و مقاصد روایت‌پرداز و میزان تأییدپذیری داده‌های روایت، چهرۀ متنی‌ای برای فرد تولید می‌کند که به‌تمامی نمی‌تواند منطبق با شخصیت واقعی (سوژۀ ارجاعی) صوفیان باشد. این پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر نظریات پل دومان در مقالۀ «خودزندگی‌نامه به‌مثابه چهره‌زدایی»، گونه‌های چهره‌سازی در روایت‌های صوفیانه را بررسی می‌کند و به این پرسش پاسخ می‌دهد که آیا همۀ شیوه‌های چهره‌سازی در خوانش مخاطب به چهرهزایی منجر شده است؟ بررسی روایت‌های صوفیانه نشان می‌دهد، چهرۀ صوفیان به شیوۀ کرامت‌سازی، الگوبرداری از چهره‌های دینی و اسطوره‌ای، ترسیم ابژکتیو و وجودشناسانۀ «منِ بی‌قدرشده» برمبنای اصل فنا، سخن گفتن پروسوپوپیایی در گور و نوشته‌های سنگ قبر پردازش می‌شده است. شیوۀ پروسوپوپیایی، ساحتی فراواقعی و متعالی به چهرۀ روبه‌زوال صوفیِ مُرده می‌داده و چهره‌زاینده بوده است. در ترسیم منِ ابژکتیوِ صوفی که براساس آن، خوارداشتِ من(چهره)، عامدانه و آگاهانه صورت می‌گرفت، از شکست چهره، چهره‌ای تازه برای صوفی پدیدار شده است. با وجود این، اغراق در توصیف برخی ویژگی‌های صوفیانه چون بی‌اعتنایی به ظاهر، خلوص و یگانگی در عشق به معبود و عدم اشتغال به غیر که مصادیق آن در خرقۀ شپش‌آلود، دعای منتهی به مرگ فرزند و راندن مریدان و هواداران نمودار می‌شد، نتیجۀ عکس داشته و چهرهزایی را به چهره‌زدایی بدل کرده است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Facement and Defacement in Sufi Narratives
نویسنده [English]
- Maryam RaminNia
Assistant Professor of Persian Language and Literature Department, Faculty of Humanities, Gonbad Kavus University, Gulistan, Iran
چکیده [English]
Sufi narratives as hetero-biographies produce a textual face for the subject due to variables such as the time interval and the type of relationship between the narrator and the referent subject; the reading and intentions of the narrator; and the verifiability of the narrative data. Accordingly, this textual face cannot completely coincide with the true personality of the Sufi referential subject. This research, using a descriptive-analytical method and relying on the ideas of Paul de Man in "Autobiography as De-facement" article, examines the types of face-making in Sufi narratives and answers the question whether all methods of face-making lead to facement in the audience reading. The study of Sufi narratives shows that the face of Sufis has been processed with the aim of sanctification by dignifying and modeling religious and mythological figures, depicting an objective and ontological "devalued self" based on the principle of annihilation (Fana), prosopopian speaking in the grave, and the epitaphs. Prosopopeia gives a surreal and sublime dimension to the declining face of the dead Sufi, hence generates a new face. In depicting the objective “I” of Sufi, based on which self-devaluation of “I” (face) has deliberately and consciously taken place, a new face has emerged for the Sufi. Nevertheless, exaggeration in the description of some Sufi characteristics such as carelessness with appearance, purity and unity in Love for God and disengagement with others; examples of which could be reflected in the lice-infested robe, the prayer causing the death of the child, and the driving away of the disciples, has had the opposite result, and has turned face-making into defacement.
کلیدواژه‌ها [English]
- Sufi narratives
- Hetero-biography
- Facement
- Defacement
ابن جوزی، ابوالفرج (1368). تلبیس ابلیس، ترجمه علیرضا ذکاوتی قراگزلو، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
استعلامی، محمد (1388).حدیث کرامت، تهران: سخن.
انصاری هروی، عبدالله (1362).طبقات الصوفیه، مقدمه و تصحیح حسین آهی، تهران: انتشارات فروغی.
بهرام پژدو، زرتشت (1338).زراتشت نامه، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران: طهوری.
بی‌نظیر، نگین (1400). «باشندگی و مکان‌مندی تحلیل روایت زندگی بشر حافی»، ادبیات عرفانی، شمارۀ 26، صص 35-53.
دامادی،سیدمحمد (1374). ابوسعیدنامه، چ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ذکاوتی قراگزلو، علیرضا (1390).بازشناسی و نقد تصوف، تهران: سخن.
رودگر، محمد (1399). «واقع‌نمایی حکایات کرامات: تعلیل کرامات و ادله واقع‌نمایی»، کهن‌نامه ادب پارسی، شمارۀ 11، صص 79-103.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1389). ارزش میراث صوفیه،تهران: امیرکبیر.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1390). تصوف ایرانی در منظر تاریخی آن، تهران: سخن.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1390 ب). جستجو در تصوف ایران، تهران: امیرکبیر.
سراج طوسی، ابونصر(1394). اللمع فی التصوف،تصحیح رینولد نیکلسون، ترجمه قدرت ا... خیاطیان و محمود خورسندی، سمنان: دانشگاه سمنان.
سریه، الیزابت (1381). صوفیان و ضد صوفیان، ترجمه مجدالدین کیوانی، تهران: مرکز.
عطار، فریدالدین (1387).تذکره الاولیا، تصحیح و توضیح محمد استعلامی، تهران: زوار.
علیا، مسعود (1395).کشف دیگری همراه با لویناس، تهران: نشر نی.
قشیری، عبدالکریم بن هوازن (1381). رساله قشیریه، تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، تهران: علمی و فرهنگی.
لویناس، امانوئل (1393). از وجود به موجود، ترجمه مسعود علیا، تهران: ققنوس.
ماسینیون، ل؛ کراوس،پ ( 1394).اخبار حلاج، ترجمه و تعلیق از سیدحمید طبیبیان، تهران: اطلاعات.
محمدبن منور (1389). اسرار التوحید فی مقامات شیخ ابوسعید، مقدمه و تصحیحِ محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: نشر آگه.
هاشمی، زهره و ابوالقاسم قوام (1392). «بررسی شخصیت و اندیشه‌های عرفانی بایزید بسطامی بر اساس روش استعاره شناختی»، جستارهای ادبی، شمارۀ 3، 75-104.
هجویری، علی بن عثمان (1376).کشف المحجوب، تصحیح ژوکوفسکی و مقدمه انصاری، تهران: طهوری.
مستملی بخاری، اسماعیل بن محمد (1363). شرح تعرف، مقدمه و تصحیح محمد روشن، تهران: اساطیر.
Deleuze, G & Guattari, F. (1987). A Thousand Plateaus: Capitalism and Schizophrenia, trans. Brian Massumi, Minneapolis: University of Minnesota Press.
De Man, P. (1979). ‘Autobiography as Defacement’, Comparative Literature(MLN), The Johns Hopkins University Press, Vol. 94, No. 5, pp. 919-930.
De Man, P. (1984). The Rhetoric of Romanticism. New York: Columbia University Press.
Levinas, E. (2007). Totality and Infinity, Trans. Alphonso Lingis, Duquesne
Tambling, J. (2010). Allegory. New York: Routledge. University Press, Pennsylvania.
- Hall, D. (2001). Epitaphs, Inscriptions, and the Discourse of the Self,ELH,Johns Hopkins University Press, Vol. 68, No. 3, pp. 655-677.
Wordsworth, W. (1974). Essays Upon Epitaphs, Edited by W.J.B. Owen and J. Worthington Smyser, Oxford: Clarendon, Vol. 2, pp. 1-11.
Ansari Harawi, Kh. A. (1983). Tabagat al-Sofiyeh. Edited by H. Ahi. Tehran: Frooghi.
Attar, F. (2008). Tazkirat al- Awliya. Edited by M. Istilami. Tehran: Zavvar.
Bahram Pazhdo, Z. (1959). Zaratusht-nama. Edited by M. Dabir siaghi. Tehran: Tahoori.
Binazir, N. (2021). “Residence and Spatiality: The Analysis of Beshr-e Hafi’s Life in Tazkirat al-Awliya”. Mistical Litereture. Vol. 13. Issue 26. PP.35-53.
Damadi, S.M. (1995). Abu Sa ̍id-nama. Tehran: Tehran University Publications.
De Man, Paul. (1979). ‘Autobiography as Defacement’. Comparative Literature (MLN). The Johns Hopkins University Press. Vol. 94. No. 5. pp. 919-930.
De Man, Paul. (1984). The Rhetoric of Romanticism. New York: Columbia University Press.
Deleuze, G & Guattari, F. (1987). A Thousand Plateaus: Capitalism and Schizophrenia. Translated by Brian Massumi. Minneapolis: University of Minnesota Press.
Hashemi, Z. Ghavam, A. (2013). “Study of Personality and Mystical Ideas of Bāyazid Bastāmi Based on Cognitive Metaphor Approach”. Literary Studies. No. 3. PP.75-104.
Hujwiri, A. (1997). Kashf Al Mahjub. Edited by V. Zhukovsky and Gh. Ansari. Tehran: Tahoori.
Ibn al-Jawzi, Abu ̍l-F. (1989). TalbIs Iblis. Tehran:University Publication Center.
Istilami, M. (2009). Hadis Keramat. Tehran: Sokhan.
Levinas, E. (2014). Existence and Existents. Translated by M. Oliya. Tehran: Ghoghnoos.
Levinas, Emmanuel. (2007). Totality and Infinity. Translated by Alphonso Lingis. Pennsylvania: Duquesne University Press.
Massignon, L and Kraus, P. (2015). AkhbarAl Hallaj. Translated by H. Tabibian. Tehran: Ettelaat.
Mohammad Ibn Monavar. (2010). Asrar al-Tawhid fi Maghamat al-Sheikh Abu sa'id. Edited by shafiei Kadkani. M.R. Tehran: Agah.
Mostamali Bukhari, E. (1984). Sharh Al Ta'rrof. Edited by M. Roshan. Tehran: Asatir.
Oliya, M. (2016). Discovering the "Other" with Levinas. Tehran: Ney.
Qushayri, A. (2002). Risala al-Qushayriyya. Edited by B. Forouzanfar. Tehran: Elmi and Farhangi.
Roodgar, M. (2020). “Realization of the anecdotes of graces (Kirāmāt); The Causation of the Kirāmāt and the reasons for the realization”. Kohan-name-ye-Adab-e-Parsi. Vol. 11. PP. 79-103.
Saraj, Abu N. (2015). Al-luma' fi'l-taṣawwuf. Edited by R. Nicholson. Translated by Gh. Kayyatan and M. Khorsandi. Semnan: Semnan University.
Sirriyeh, E. (2002). Sufis and Anti-Sufis. Translated by M. Keivani, Tehran: Markaz.
Tambling, Jeremy. (2010). Allegory. New York: Routledge.
W.Hall, Dewey. (2001). Epitaphs, Inscriptions, and the Discourse of the Self. ELH. Johns Hopkins University Press. Vol. 68. No. 3. pp. 655-677.
Wordsworth, William. (1974). Essays Upon Epitaphs. ed. W.J.B. Owen and Jane Worthington Smyser,Oxford: Clarendon. Vol. 2. pp. 1-11
Zakavati Karagozlou, A. (2011). Recognition and Criticism of Sufism. Tehran: Sokhan.
Zarrinkoub, A. (2010). Arzesh-e Miras-e Sufiye. Tehran: Amir Kabir.
Zarrinkoub, A. (2011). Persian Sufism in its historical background. Tehran: Sokhan.
Zarrinkoub, A. (2011.B). Research in Iranian Sufism. Tehran: Amir Kabir.
)