نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

چکیده

یکی از دغدغه‌های اصلی مولانا در مثنوی شرایط حصول شناخت، محدودیت و موانع تحقق آن است. توجه او به مسئلۀ شناخت و ابعاد چندگانۀ آن آرای او را به مرز تفکرات نوین در باب دانش فراشناختی نزدیک می‌کند. مسئلۀ شناخت برای مولانا مسئله‌ای چنان جدی است که هر روایت و داستانی درگیر یکی از مسائل شناخت و پیچیدگی‌های آن است. مقالۀ حاضر با روشی توصیفی‌تحلیلی نشان می‌‌‌دهد که دانش فراشناختی یعنی نظارت و پایش شناختی از اصول مهم مثنوی مولوی است. بسیاری از کارکردها و بنیان‌‌‌های فراشناختی در مثنوی قابل ردیابی است که در این مقاله دو بنیان فراشناختی «طرح‌واره» و «نظام انگیزش شخصی» و دو کارکرد «نظارت بر فرایند شناخت» و «آگاهی از موقعیت شناخت» بررسی ‌شد و نشان خواهد داد مثنوی مولوی به‌دلیل دربرگرفتن نظارت، ارزیابی، پایش و آسیب‌‌‌شناسی شناخت، اثری دارای ارزش فراشناختی و شناخت‌‌‌شناختی است. این آگاهی نسبت‌به شرایط حصول شناخت، مولوی را به نقد شناخت‌های تقلیل‌‌‌گرایانه و تک‌‌‌ساختی می‌‌‌رساند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Metacognitive monitoring in Mowlavi's couplet-poem (Mathnawi)

نویسنده [English]

  • Monireh Taliehbakhsh

Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, University of Guilan, Rasht, Iran

چکیده [English]

One of Mowlavi's essential concerns in Mathnawi is the conditions of obtaining knowledge, along with the limitations and obstacles that hinder its realization. His attention to the problem of cognition and its multiple dimensions brings his opinions close to the border of modern thinking about metacognitive knowledge. The problem of cognition is such a severe issue for Rumi that every narrative and story is involved in one of the problems of cognition and its complexities. This article employs a descriptive-analytical method that metacognitive knowledge, defined as cognitive supervision, is one of the essential principles of Mowlavi's Mathnawi. Numerous metacognitive foundations and functions can be traced in Mathnawi. In this article, two metacognitive foundations, "schema" and "personal motivation system," and two functions, "supervision of the cognitive process" and "awareness of the cognitive situation," are examined. It is taken and shown that Mowlavi's Mathnawi is a work with metacognitive and cognitive value due to its inclusion of monitoring, evaluation, and mental pathology. This awareness of the conditions of obtaining knowledge leads Mowlavi to criticize reductionist and mono-structural knowledge. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mowlavi
  • Cognition
  • Metacognition
  • Schema
  • Cognitive Monitoring
قرآن کریم.
آزاد، پیمان. (1379). قبلۀ جان: کاربرد مثنوی مولوی در شناخت ‌‌درمانی. تهران: البرز.
آزاد، پیمان. (۱۳۹۲). کلید فهم مثنوی. تهران: علم.
آزاد، پیمان. (۱۳۹۳). الماس‌های مولوی. تهران: علم.
آقازاده، محرم؛ احدیان، محمد (۱۳۷۷). مبانی نظری و کاربردهای آموزشی: نظریۀ فراشناخت. تهران: پیوند.
بیابانگرد، اسماعیل. (۱۳۸۱). «تحلیلی بر فراشناخت و شناخت‌درمانی». تازه‌های علوم‌شناختی. ۴(۴). صص 39- 32.
پاشایی فخری، کامران؛ ذبیحی، فرناز. (1393). روان‌شناسی ادراک. تهران: مولی علی.
صادقی، لیلا. (1402). نقد ادبی با رویکرد شناختی. جلد2: همگانی‌‌‌های شناختی. تهران: لوگوس.
فکوهی، ناصر. (۱۳۸۱). نظریه‌های انسان‌شناسی. تهران: نی.
قاضی مرادی، حسن. (۱۳۹۱). درآمدی بر تفکر انتقادی. تهران: نشر دات.
قنبری، بخشعلی. (1388). «موانع خودشناسی از نظر مولوی». اطلاعات حکمت و معرفت. 4(7). صص 34 – 29.
کریمی، سودابه. (1384). بانگ آب: دریچه‌ای به جهان‌‌‌نگری مولانا. تهران: شور.
محبوبی، طاهر؛ مصطفایی، علی. (۱۳۸۸). تفکر و فراشناخت (مفاهیم. نظریه‌ها و کاربرد آن). تهران: پرسش.
مسعودی‌فر، جلیل. (1382). معرفت‌‌شناسی مثنوی مولوی. تهران: آهنگ قلم.
مسعودی‌فر، جلیل. (1387). منازل و راه‌‌‌های معرفت در مثنوی. قم: مؤسسۀ فرهنگی و اطلاع‌‌‌رسانی تبیان.
مصفا، محمدجعفر. (۱۳۹۳). با پیر بلخ. تهران: نفس.
معین‌زاده، مهدی. (۱۳۷۸). «رابطۀ معرفت و عمل در مثنوی». کتاب ماه ادبیات و فلسفه. (۲۶). صص ۵۱- 46.
منصوری، بیوک. (1389). «عنصر تفکر در مثنوی مولوی». پایان‌نامۀ ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکز.
مورن، ادگار. (۱۳۷۴). شناختِ شناخت. ترجمۀ علی اسدی. تهران: سروش.
مورن، ادگار. (۱۳۸۸). درآمدی بر اندیشۀ پیچیده. ترجمۀ افشین جهاندیده. چاپ2. تهران: نشر نی.
مولوی، جلال‌الدین محمدبن‌محمد. (1378). مثنوی معنوی. تصحیح توفیق سبحانی. تهران: روزنه.
نیکویی، علیرضا. (1392). «بازخوانی قصه‌‌‌های کودکان بر مبنای مؤلفۀ طرح‌واره در رویکرد شناختی». مطالعات ادبیات کودک. 4(2). صص 174- 149.
وادزورث، باری جی. (۱۳۷۸). روان‌شناسی رشد تحول‌شناختی و عاطفی از دیدگاه پیاژه. ترجمۀ جواد صالحی فدردی و سید امیر امین یزدی. مشهد: دانشگاه فردوسی.
یوسف‌‌‌پور، محمدکاظم. (1389). توتیای چشم جان: تحلیل موضوعی معرفت از نگاه مولانا. تهران: خانۀ کتاب.
یوسفی، زهرا. (۱۳۸۸). نشخوار فکری؛ تعاریف و نظریه‌ها. تازه‌های روان‌درمانی. (۵۱ و ۵۲). صص ۱۳۶- 128.
یونسی، جلال؛ رحیمیان بوگر، اسحاق. (۱۳۸۷). جان تیزدیل دریچه‌ای به فراشناخت. تهران: دانژه.
 
Holy Quran
Aghazadeh, Muharram; Ahadian, Mohammad (1377). Theoretical Foundations and Educational Applications: Theory of Metacognition. Tehran: Peyvand.
Azad, Peyman. (1379). The Qiblah of Jan: Application of Mowlavi's Mathnawi in Cognitive Therapy. Tehran: Alborz.
Azad, Peyman.  (1392). The key to understanding Mathnavi. Tehran: Elm.
Azad, Peyman. (1393). Mowlavi's diamonds. Tehran: Elm.
Biabangard, Esmail. (1381). "An analysis of metacognition and cognitive therapy". Advances in Cognitive Sciences. 4(4). pp. 32-39.
Cook, Guy (1990), Theory of Discourse Deviation: The Application of Schema Theory to the Analysis of Literary Discourse, Unpublished Ph.D. Thesis. Thesis, University of Leeds.
Fakuhi, Naser. (1381). Anthropological Theories. Tehran: Ney.
Flavell, J. H. (1979). Metacognition and cognitive monitoring: A new area of cognitive – developmental inquiry. American Psychologist, 34,906-911
Flavell, J. H., (1981), Cognitive Monitoring: In W. P. Dickson (Ed), Children s oral communication skills. New York: Academic Press.
Ghanbari, Bakhshali. (1388). "Obstacles to self-knowledge according to Molavi". Wisdom and Knowledge Information. 4 (7). pp. 29-34.
Ghazi Moradi, Hassan. (1391). An Introduction to Critical Thinking. Tehran: Daat.
Karimi, Sudabeh. (1384). Baange Aab: A Way to Mowlavi's Worldview. Tehran: Shur.
Mahboubi, Taher; Mustafaii, Ali. (2008). Thinking and metacognition (concepts, theories and its application). Tehran: Porsesh.
Mandler, J., (1984), Stories, Scripts, and Scenes: Aspects of Schema Theory. Hillsdale, NJ: Erlbaum.
Mansouri, Biuk. (1389). "Element of Thought in Mowlavi's Mathnawi". Master thesis. Islamic Azad University, Central Organization.
Masoudifar, Jalil. (1382). Epistemology of Mowlavi's Mathnawi. Tehran: Ahange Qalam.
Masoudifar, Jalil. (1387). Houses and ways of knowledge in Mathnawi: Tebian, Cultural and Information Institute.
Moinzadeh, Mehdi. (1378). The Relationship between Knowledge and Action in Mathnawi. Monthly book of Literature and Philosophy. (26). pp. 46-51.
Morin, Edgar. (1374). La Connaissanca da La Connaissance. Translated by Ali Asadi. Tehran: Soroush.
Morin, Edgar.  (1388). On Complexity. Translated by Afshin Jahandideh. Second edition. Tehran: Ney.
Mosffa, Mohammad Jafar. (1393). Ba Pire Balkh, Tehran: Nafas.
Mowlavi, Jalal al-din Muhammad ibn Mohammad. (1378). Mowlavi's Mathnawi. Edited by Tawfiq Sobhani. Tehran: Rozaneh.
Nikouei, Alireza; Babashakouri, Sharareh (2012). "Re-reading of children's Tales Based on Schema Component in Cognitive Theory". Journal of Children's Literature Studies. 4(2). pp. 149-174.
Pashaei Fakhri, Kamran; Zabihi, Farnaz. (2013). Psychology of Perception. Tehran: Mola Ali.
Sadeghi, Leila. (1402). Literary Criticism with a Cognitive Approach. Volume 2: Cognitive Consonance. Tehran: Logos.
Wadsworth, Barry J. (1378). Piaget's Theory of Cognitive and Affective Development. Translated by Javad Salehi Fadardi and Seyyed Amir Aminyazdi. Mashhad: Ferdowsi University.
Wells, A. (1995), Metacognition and Worry: A cognitive Model of Generalized Anxiety Disorder. Behavioral and cognitive Psychotherapy. 23, 301-320.
Younesi, Jalal; Rahimian Boger, Eshaaqh. (1387). John Teasdale, A Way to Metacognition. Tehran: Danje.
Yousefi, Zahra. (2008). Obsessive Rumination; Definitions and Theories. Advances in Psychotherapy. (51 and 52). pp. 136-128.
Yousefpour, Mohammad Kazem. (1389). Totiyaie Cheshme Jan: Thematic Analysis of Knowledge from Mowlavi's Point of View. Tehran: Book House.