نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه قم، قم، ایران

2 دانش‌آموختۀ کارشناسی‌ارشد، گروه زبان و ادبیات ‌فارسی، دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

در برخی حکایت‌های صوفیانه شاهد تغییروتحول یکی از شخصیت‌ها هستیم؛ هرچند انتظار می‌رود در قصه‌ با شخصیت‌های ایستا روبه‌رو شویم. در این موارد شخصیت دگرگون می‌شود و برخلاف ساختار قصه‌ها، به‌جای وقایع و حوادث، شخصیت، در مرکز و محور حکایت قرار می‌گیرد. برخی از این تحول‌ها ناگهانی و در اثر کرامت یا معجزه و برخی با سیر منطقی و علّی رخ می‌دهد. در نوبت سوم جلدهای اول تا دهم کشف‌ الاسرار و عدة الابرار میبدی (نگارش: حدود سدۀ ششم) 37حکایت ازاین‌دست وجود دارد. مسئلۀ اصلی پژوهش افزون‌بر اشاره به دلایل و خاستگاه تحول، بازتاب مکاشفه و تحول درونی بر ساختار روایت و عناصر داستانی است که به شیوۀ تحلیلی و توصیفی و به کمک جدول‌ و شکل بدان پرداخته شد. دستاورد پژوهش نمونه‌هایی از حقیقت‌مانندی نسبی، همدلی مخاطب با حکایت، جوانی جامعۀ تحول‌یافته، حضور کم‌رنگ زنان در ماجرای تحول، لزوم زمینه و استعداد درونی، تحول در جهت مثبت، نقش اراده و اختیار، ماندگاری تجربه، بازگشت به خداوند به‌عنوان درون‌مایۀ کلی حکایات و شگردهایی چون کاربرد پی‌رنگ پیچیده‌تر و حکایت‌های طولانی‌تر، زاویۀ دید اول شخص یا ترکیبی، پرداختن به جزئیات حالات شخصیت‌ها و فضاسازی دقیق‌تر را نسبت‌به سایر حکایت‌های کتاب نشان می‌دهد. می‌توان گفت «داستان تحول» یا «رشد و کمال» افزون‌بر ایجاد بستری مناسب برای نوآوری در قلمرو عناصر داستان با روشنی بخشیدن به منظومۀ فکری نویسنده، مفهوم تحول، سویه‌های ادبی، هنری و گفتمان غالب روزگار میبدی به دریافت و فهم کامل‌تر تفسیر می‌انجامد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The story of transformation" in Kashf-ol-Asrar va Odat ol-Abrar

نویسندگان [English]

  • Leila Pazhoohandeh 1
  • Maryam Sadat Dastgeib 2

1 Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, University of QOM, QOM, Iran

2 Graduated from the Department of Persian Language and Literature, University of QOM, QOM, Iran

چکیده [English]

In some Sufi stories, we encounter the transformation of one of the characters; however, we typically expect to see static characters in these narratives. In such cases, when a character undergoes transformation, they become the focal point of the story. Some of these transformations occur suddenly, as a result of dignity or miracles, while others unfold logically and causally. There are 37 stories in total, spanning the first to tenth volumes of Kashf-ol-Asrar va Odat ol-Abrar Meibodi. The main focus of this research, in addition to identifying the reasons and origin of the transformation; is to examine how revelation and inner transformation are reflected in the structure of the narrative. This analysis is conducted in a descriptive and analytical manner, supported by tables. The results of the research are examples of relative verisimilitude, the empathy of the audience with the story, the weak presence of women in the story of transformation, the necessity of background and inner talent, transformation in a positive direction, the permanence of experience, returning to God as the general meaning of stories. It shows techniques such as the use of more complex plots, first-person or combined perspective, and dealing with the details of characters' situations. It can be said that "the story of transformation" or "growth and perfection" not only provides a suitable platform for innovation in narrative elements but also clarifies the author’s intellectual framework. By elucidating the concept of transformation, along with literary and artistic influences and dominant discourses, it allows for a more comprehensive understanding of the interpretation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kashf-ol-Asrar va Odat ol-Abrar
  • Rashiduddin Meibodi
  • Character transformation
  • Story
  • Story elements
ابرمز، اچ ام. (1386). فرهنگ اصطلاحات ادبی. ترجمۀ سعید سبزیان. تهران: رهنما.
پرین، لارنس. (1378). تأملی دیگر در باب داستان. ترجمۀ محسن سلیمانی. تهران: انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی.
تودوروف، تزوتان. (1379). بوطیقای ساختارگرا. ترجمۀ محمد نبوی. تهران: آگاه.
توکلی‌مقدم، صفیه. (1389). «بررسی و تحلیل مفهوم یقظه در متون عرفانی (با تأکید بر دو داستان پیر چنگی و شیخ صنعان)». پیک نور زبان و ادبیات فارسی. 1(2). صص 95- 78.
جبری، سوسن؛ فیاض‌منش، پرند. (1390). «پویایی و تحول در حکایت‌های صوفیانه». زبان و ادبیات فارسی. نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم‌انسانی دانشگاه تبریز. 54 (223). صص22- 1.
رضوانیان، قدسیه. (1389). ساختار حکایت‌های عرفانی. تهران: سخن.
رون، مهسا؛ صفاری محمدشفیع. (1396). «طرح روایات مکاشفه‌های صوفیه». متن‌پژوهی ادبی. 21(74). صص145- 123.
سجادی، سید ضیاءالدین. (1387). مقدمه‌‌ای بر مبانی عرفانی و تصوف. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
طاهری، قدرت‌الله. (1398). «تجربۀ عرفانی در «موقعیت‌های مرزی» و بازتاب آن در مثنوی (مطالعۀ موردی حکایت‌های پیر چنگی و موسی و شبان)». ادبیات عرفانی. دانشگاه الزهرا. 11(20). صص 78- 51.
عباس‌زاده گرجان، صمد و دیگران (1401). «عوامل اجتماعی مؤثر بر تحول شخصیت از دیدگاه مولانا در مثنوی». پژوهش‌های اخلاقی. 12(4). صص140- 123.
عبیدی‌نیا، محمدامیر؛ دلایی میلان، علی. (1391). «شخصیت و شخصیت‌پردازی در حدیقۀ سنایی». پژوهش‌های ادب عرفانی (گوهر گویا). 6(2). صص 216- 195.
کرس، نانسی. (1398). شخصیت‌پردازی پویا. ترجمۀ حسن هاشمی میناباد. تهران: سوره مهر.
مستور، مصطفی. (1379). مبانی داستان کوتاه. تهران: علمی.
میبدی، رشیدالدین. (1382). کشف ‌الاسرار و عدة‌ الابرار. (ده جلد). به سعی و اهتمام علی‌اصغر حکمت. تهران: امیرکبیر.
میرصادقی، جمال. (1375). داستان و ادبیات. تهران: نگاه.
میرصادقی، جمال. (1394). عناصر داستان. تهران: سخن.
میرصادقی، جمال. (1395). ادبیات داستانی. تهران: سخن.
مالمیر. تیمور. (1387). «تحول افسانه‌ای عارفان». زبان و ادب فارسی. (204). صص194- 171.
موسوی، نیره‌السادات و دیگران. (1403). «نوآوری در حکایت‌های تفسیر کشف ‌الاسرار و عدة الابرار میبدی». فنون ادبی. 16(1). صص 123- 146.
 
Abramoz, HM. (2007). “Dictionary of literary terms”. Translation by Saeed Sabzian. Tehran: Rahnama.
Perrin, Lawrence. (1999). “Another thought about the story”. Translated by Mohsen Soleimani. Tehran: Publications of Islamic Propaganda Organization.
 Todorov, Tzutan. (1999). “Structural boutique”. Translation by Muhammad Nabavi. Tehran: Agah.
Tavakoli Moghaddam, Safiye. (2010). “Investigation and analysis of the concept of yaqzah in mystical texts (with emphasis on the two stories of Pir Chengi and Sheikh Sanaan)”. Light of Persian language and literature. 1(2). 78-95.
Jabri, Susan; Fayaz Manesh, Parand. (2011). “Dynamics and evolution in Sufi stories”. Persian language and literature, Tabriz University School of Literature and Humanities. 54 (223). 1-22.
 Rezvanian, Qudsiyeh. (2010). “The structure of mystical stories”. Tehran: Sokhan.
Ron, Mehsa; Safari, Mohammad Shafi. (2016). “Scheme of Sufi revelations”.  Literary textual research. 21(74). 145-123.
 Sajjadi, Seyyed Ziauddin. (2008). “An introduction to mysticism and Sufism”. Tehran: Printing and Publishing Organization of the Ministry of Culture and Islamic Guidance.
 Taheri, Ghodratollah . (2019). “Mystical experience in "border situations" and its reflection in the Masnavi (case study of stories of Pir Changi and Musa and Shaban)”. Mystical Literature, Al-Zahra University. 11(20). 51-78.
 Abbaszadeh Gurjan, Samad and others. (2022). “Social factors affecting the transformation of personality from the point of view of Rumi in Masnavi”. Ethical research. 12(4). 123-140.
 Abidinia, Mohammad Amir; Delai Milan, Ali. (2011). “Personality and characterization in Sanaii's Hadiqa”. Researches of mystical literature (Gohar Goya). 6(2). 195-216.
Kress, Nancy. (2018). “Dynamic characterization”. Translated by Hassan Hashemi Minabad. Tehran: Surah Mehr.
 Mastur, Mustafa. (2000). “Basics of short story”. Tehran: Elmi.
Meibodi, Rashiduddin. (2003). “Discovering secrets and mysteries”. (ten volumes). With the efforts of Ali Asghar Hekmat. Tehran: Amir Kabir.
Mirsadeghi, Jamal. (1996). “Story and literature”. Tehran: negah
 Mirsadeghi, Jamal. (2014). “Story elements”. Tehran: Sokhan.
Mirsadeghi, Jamal. (2015). “Fiction literature”. Tehran: Sokhan.
  Malmir. Timur. (2008). “Legendary transformation of mystics”. Persian language and literature. (204). 171-194.
 Mousavi, Nayyereh Sadat and others. (2024). “Innovation in the interpretation of the stories of Kashf ol-Asrar and oddat ol-Abrar". Literary techniques. 16(1). 123-146. 1