نوع مقاله : علمی- پژوهشی
نویسنده
دانش‌آموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم‌انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده
در این پژوهش، سنت خانقاهی خرقه دریدن با آداب مشابهی در فرهنگ‌های ایران باستان، مسیحیت، یهودیت و همچنین برخی رسوم کهن عرب جاهلی، مصری و بین‌النهرینی مقایسه شده است. در بخش نخست این مقاله به معرفی اجمالی سنت جامه دریدن در تصوف اسلامی پرداخته و در ادامه با ارائۀ شواهدی نشان داده شده است که شباهت بسیاری میان این رسم و سنت جامه دریدن در دیگر فرهنگ‌ها و مذاهب کهن وجود دارد که از قدمت و گستردگی این رسم باستانی به‌ویژه در منطقۀ خاور نزدیک حکایت می‌کند. به‌طور کلی در تمام نمونه‌های بازمانده، جامه دریدن بر نوعی حس اضطراب شدید دلالت دارد. در نمونه‌های کهن‌تر، مرگ عزیزان و ترس از عواقب هولناک گناهان کبیره‌ای چون کفرگویی اصلی‌ترین محرک‌های این رفتار خاص‌اند. این معانی در ادبیات یهودی، مسیحی و اسلامی نمونه‌های فراوانی دارند و همچنین به فرهنگ تصوف اسلامی نیز راه یافته‌اند. علاوه بر این‌ها، تصوف اسلامی این رسم کهن را بازتفسیر و با افزودن معانی تازه‌ای متناسب با چهارچوب‌های مفهومی خود به سنت باستانی جامه دریدن، آن را به رسمی خانقاهی بدل کرده است. در پایان این نوشته، پس از تحلیل نمونه‌های متعدد از این رفتار سمبولیک در طول تاریخ، به نخستین ریشه‌ها و فرایند شکل‌گیری آن پرداخته می‌شود و دو فرضیه دررابطه‌با سرمنشأهای این رسم کهن، تحلیل و بررسی می‌شوند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Rending Garments, from the Ancient World to Sufi Hospice
نویسنده [English]
- Negin Mojgani
Ph.D. in Persian Language and Literature, the Department of Persian Language and Literature, the Faculty of Literature and Humanities, the University of Tehran, Tehran. Iran
چکیده [English]
This article explores the Sufi tradition of rending garments and compares it with similar practices in Zoroastrianism, Christianity, and Judaism, as well as in some ancient Arab, Egyptian, and Mesopotamian cultures. The first section gives a brief introduction to the Sufi custom and highlights the striking similarities between this symbolic gesture in Islamic mysticism and the tradition of stripping in some ancient religions and cultures, mainly rooted in the Near East. Broadly, all of the contexts, in which the act of rending garments is performed, indicate deep anxieties and intense feelings. Older instances show that the main triggers include the death of loved ones and the dreadful consequences of cardinal sins such as blasphemy and sacrilege. These meanings can be found in Jewish, Christian and Islamic literature and can also be found in Sufism. In addition to these meanings, Sufism has reinterpreted the ancient tradition, giving it new meanings aligned with its fundamental concepts to introduce it as a Sufi tradition. Lastly, the article's final section explains this tradition's formation and evolution, presenting two different theories on its origins.
کلیدواژه‌ها [English]
- Rending of garments
- Sufi Cloak
- Sufism
- The Near East
- Persian Literature
قرآن کریم. (1386). ترجمۀ بهاءالدین خرمشاهی. تهران: دوستان.
ابن‌ابی‌الخیر، ایران‌شاه. (1370). بهمن‌نامه. ویراستۀ رحیم عفیفی. تهران: علمی و فرهنگی.
ابن‌جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن. (1368). تلبیس ابلیس. به‌مساعدۀ بعض علماء الازهر الشریف (تجدید چاپ به‌صورت افست: بیروت: دارالکتب العلمیه).
باخرزی، ابوالمفاخر یحیی. (1383). اوراد الاحباب و فصوص الآداب. به‌کوشش ایرج افشار. چاپ2. تهران: دانشگاه تهران.
بخاری کلابادی، ابوابراهیم اسماعیلی. (1407). شرح تعرف. تصحیح محمد روشن. تهران: اساطیر.
برتلس، یوگنی ادواردویچ. (1356). تصوف و ادبیات تصوف. ترجمۀ سیروس ایزدی. تهران: امیرکبیر.
برتلس، یوگنی ادواردویچ. (1393). مثنوی معنوی. تصحیح حسن لاهوتی. تهران: میراث مکتوب.
برتلس، یوگنی ادواردویچ. (1397). فیه‌مافیه. تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر. چاپ6. تهران: نگاه
بیات، علی. (1393). «حُمس» در دانشنامه جهان اسلام. جلد 14. ص 6551.
حاجیان، خدیجه و سعید بزرگ بیگدلی. (1393). «خرقه‌سوزی در شعر حافظ». ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی. شمارۀ 34. صص 42-11.
حافظ، خواجه شمس‌الدین‌محمد. (1362). دیوان. جلد1. تصحیح و توضیح پرویز ناتل خانلری. تهران: خوارزمی.
حاکمی، اسماعیل. (1384). سماع و تصوف. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
خرگوشی، ابوسعد عبدالملک. (1999). تهذیب الاسرار. تحقیق بسام محمد باورد. ابوظبی: المجمع الثقافی.
خزاعی نیشابوری، حسین‌بن‌علی‌بن‌محمد. (1397). روض الجنان و روح الجنان فی التفسیر القرآن مشهور به تفسیر شیخ ابوالفتوح رازی. جلد8. تصحیح محمدجعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح. چاپ5. مشهد. بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
رازی، نجم‌الدین. (1371). مرصاد‌العباد. به‌اهتمام محمدامین ریاحی. چاپ4. تهران: علمی_فرهنگی.
زرین‌کوب، عبدالحسین. (1376). جست‌وجو در تصوف ایران. چاپ3. تهران: امیرکبیر.
زوزنی ابوعبدالله، الحسین‌بن‌احمد. (1993). شرح المعلقات السبع. بیروت: دارالعلمیه.
سجادی، محمدعلی. (1369). جامه زهد: خرقه و خرقه‌پوشی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
سراج طوسی، ابی‌نصر. (1960). اللمع فی التصوف. تحقیق و تخریج عبدالحلیم محمود و طه عبدالباقی سرور. مصر. دارالکتب الحدیثه.
سعدی، مصلح‌الدین عبدالله. (1385). کلیات. تصحیح محمدعلی فروغی. تهران: هرمس.
سعدی، مصلح‌الدین عبدالله. (1389). بوستان. تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی. چاپ10. تهران: خوارزمی.
سلمی، ابوعبدالرحمن. (1372). رسالۀ ملامتیه. در مجموعه آثار ابوعبدالرحمن سلمی. جلد2. گردآوری نصرالله پورجوادی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
سمنانی، علاالدوله. (1369). مصنفات فارسی. به‌اهتمام نجیب مایل هروی. تهران: علمی_فرهنگی
سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدودبن‌آدم. (1388). دیوان. به سعی و اهتمام محمدتقی مدرس رضوی. چاپ7. تهران: سنایی.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1387). قلندریه در تاریخ (دگردیسی یک ایدئولوژی). چاپ3. تهران: سخن.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1397). تعلیقات بر اسرار التوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید. جلد2. چاپ12. تهران: آگه.
طوسی، احمدبن‌محمد. (1360). سماع و فتوت. تصحیح احمد مجاهد. تهران: منوچهری.
عطار نیشابوری، فریدالدین محمدبن‌ابراهیم. (1398). تذکرة الاولیا. جلد1. مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی. چاپ2. تهران: سخن.
عفیفی، ابوالعلا. (1376). ملامتیه. صوفیه و فتوت. ترجمۀ نصرت‌الله فروهر. تهران: الهام.
عنصرالمعالی، کیکاوس‌بن‌اسکندر. (1371). قابوس‌نامه. تصحیح غلامحسین یوسفی. چاپ6. تهران: علمی و فرهنگی.
غضبانی، یوسف. (1383). «خرقه و سماع در ملامتیه». هفت آسمان. شمارۀ 24. صص 120-93.
فاضلی، محمدتقی و غفار پوربختیار. (1395). «بررسی آداب‌ورسوم سوگواری در شاهنامۀ فردوسی و مقایسۀ آن با آداب مذکور در بین اقوام لر بختیاری و لر کوچک». علوم‌اجتماعی. شمارۀ 34. صص 144-121.
فردوسی، ابوالقاسم. (1369). شاهنامه. جلد2. به‌کوشش جلال خالقی مطلق. کالیفرنیا.
Persian Heritage Foundation (under the imprint of Bibliotheca Persica and in association with Mazda Publishers)
فردوسی، ابوالقاسم (1375). شاهنامه. جلد5. به‌کوشش جلال خالقی مطلق. کالیفرنیا: انتشارات مزدا با همکاری بنیاد میراث ایران.
کاشانی، عزالدین محمودبن‌علی. (1394). مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه. تصحیح جلال‌الدین همایی. چاپ12. تهران: سخن و هما.
کربن، هانری. (1363). آیین جوانمردان. ترجمۀ احسان نراقی. تهران: نشر نو.
کریمر، ساموئل. (1340). الواح سومری. ترجمۀ داود رسایی. تهران: شرکت سهامی.
گیلانی، نجم‌الدین. (1396). «بررسی تحلیلی و تطبیقی سوگ‌آیین‌های لری و کردی با سنت سوگواری در شاهنامه». ادبیات تطبیقی. شمارۀ 17. صص 205-183.
گیلانی، نجم‌الدین. (1398). «بررسی تطبیقی سوگ‌آیین‌های لری و کردی با سنت سوگواری در میانرودان». فرهنگ ایلام. شمارۀ 62 و 63. صص 89-74.
محمدزاده، علی‌اکبر. (1378). آن سوی خرقه‌ها (رمزشناسی خرقه‌دریدن در سماع صوفیه). تهران: مؤسسۀ فرهنگی انتشاراتی درمانگر.
مستملی بخاری کلابادی، ابوابراهیم اسماعیل. (1365). شرح تعرف. تصحیح محمد روشن. تهران: اساطیر.
مقدسی، مطهربن‌طاهر. (1374). آفرینش و تاریخ. ترجمۀ محمد شفیعی کدکنی. تهران: آگه.
میرفخرایی، مهشید. (1367). روایت پهلوی. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
مولوی، جلال‌الدین محمد. (1388). غزلیات شمس. جلد1. مقدمه و گزینش و تفسیر محمدرضا شفیعی کدکنی. چاپ4. تهران: سخن.
نظامی گنجه‌ای، الیاس‌بن‌یوسف. (1391). هفت پیکر. تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی. به‌کوشش سعید حمیدیان. چاپ11. تهران: قطره.
هجویری، ابوالحسن علی‌بن‌عثمان. (1389). کشف‌المحجوب. مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمود عابدی. چاپ6. تهران: سروش.
Homer (2012). Illiad. vol. 22, ed. De Jong, I. New York: Cambridge University Press
DeLand, CH.E. (1914). The Mis-Trial of Jesus, Boston: R.G. Badger
George, A. (2000). The Epic of Gilgamesh, London: Penguin Books
Herodotus (2008). The Histories, Translated by Carolyn Dewald, New York: Oxford University Press
Hirsch, J. (2007). Regard Talmudique sur la Tradition Chrétienne, Paris : Connaissances et Savoirs
Iancu, L.M. (2017). "Self-Mutilation, Multiculturalism and Hybridity. Herodotus on the Karians in Egypt (Hdt.2.61.2)", Anatolia Antiqua (online), vol. 25, pp. 57-67, https://doi.org/10.4000/anatoliaantiqua.441
Jastrow, M. (1899). "Dust, Earth, and Ashes as Symbols of Mourning among the Ancient Hebrews", American Oriental Society, vol. 20, pp. 133-150, https://www.jstor.org/stable/pdf/592320.pdf
Jastrow, M. (1900). "The Tearing of Garments as a Symbol of Mourning, with Especial Reference to the Customs of the Ancient Hebrews", American Oriental Society, vol.21, pp.23-39, https://doi.org/10.2307/592509
Jerome, O. M. and Uroko F. C. (2018). "Tearing of Clothes: A Study of An Ancient Practice in The Old Testament", Verbum et Ecclesia, vol. 39, no. 1, pp. 1-8, https://doi.org/10.4102/ve.v39i1.1841
King James Bible (n.d.). King James Bible Online, (Original Work Published 1769), https://www.kingjamesbibleonline.org/
Lavoie, J.J. (2012). "Sept Interdits Musulmans Concernant des Rites de Deuil et Autres Rites Entourant La Mort", Frontières, vol. 24, nos: 1-2, PP. 63-72, https://doi.org/10.7202/1013086ar
Liubov, B.N. (2014). Tearing of Clothes, Beer-Sheva: B.N. Publication House
Meskell, L. (2008). "The Egyptian Ways of Death", Archeological Papers of The American Anthropological, vol. 10, no. 1, pp. 27-40, https://doi.org/10.1525/ap3a.2001.10.1.27
Olyan, S.M. (2004). Biblical Mourning: Ritual and Social Dimensions, New York: Oxford University Press
Siverman, E. (2013). A Cultural History of Jewish Dress, London: Bloombsbury Academic
Thi Pham, X.H. (2000). Mourning in the Ancient Near East and the Hebrew Bible (JSOT Supplement), Sheffield: Sheffield Academic Press
Toohey, P. (2010). "Death and Burial in The Ancient World", in The Oxford Encyclopedia of Ancient Greece and Rome, vol.1, p. 363
ʿAfīfī, Abū al-ʿalāʾ (1376 SH/1997 CE) Malāmatīyah, Ṣūfīyyah, wa Futuwwat (Malāmatīyah, Sufism, and Futuwwat), Translated by Nuṣrat-Allah Furūhar, Tehran: Ilhām.
Al-Sarrāj al-Tūsī, Abī-Naṣr (1960). al-Luma’ fi Taṣawwuf (Light Flashes in Sufism), Edited by ’Abd al-Ḥalīm Maḥmūd and Tāhā ’Abd al-Bāqī Surūr, Cairo: Dār al-Kutub al- Ḥadīthat.
Al-Rāzī, Najm ad-Dīn (1370 SH/1992 CE). Mirṣād al-ʿIbād (Path of God's Bondsmen), Edited by M. Riyahi, Forth Edition, Tehran: 'Ilmi-Farhangi
Attār Nishābūrī, Farīd al-Dīn (1398 SH/2020 CE). Tadhkarat al-Awlīyā (Biographies of the Saints), Vol. 2, Edited by Muḥammad Riḍā Shafī’ī Kadkanī, Second Edition, Tehran: Sukhan.
Bākhrazī, Abū al-Mafākhir Yaḥyā (1383 SH/2005 CE). Urād al-Aḥbāb wa Fuṣūṣ al-Ādāb (Songs of the Friends and Gems of the Traditions), Edited by Īraj Afshār, Second Edition, Tehran: Tehran University Press.
Bayāt ʿA. (1393 SH/2015 CE). “Ḥums”, in The World of Islam, Vol.4, 6551, (in Persian).
Bertles, U.E. (1356 SH/1978 CE). Taṣawwuf wa Adabīyyāt-i Taṣawwuf (Sufism and Sufi Literature), Translated by Sīrūs Īzadī, Tehran: Amīr Kabīr.
Bukhārī Kalābādī, Abū Ibrāhīm Ismāʿīl (1407 AH/1987 CE). Sharḥ-i Taʿarruf (A Commentary on al-Taʿarruf), Vol. 4, Edited by Muḥammad Rawshan, Tehran: Asāṭīr.
Creamer, S. (1340 SH/1961 CE). The Sumerian Tablets, Translated to Persian by Dāwūd Rasāyī, Tehran: Sahāmī.
De Jong, I. (2012). The Iliad of Homer. XXII. New York: Cambridge University Press.
DeLand, CH.E. (1914). The Mistrial of Jesus. Boston: R.G. Badger.
Fāḍilī, M. and Gh. Pūr Bakhtīyār (1395 SH/2017 CE). “Barrisī-yi Ādāb wa Rusūm-i Sūgwāri dar Shāh-Nāmah Firdawsī wa Muqāyisiyah-yi ān bā Ādāb-i Madhkūr dar Bayn-i Aqwām-i Lur-i Bakhtīyārī wa Lur-i Kūchak (Study of Customs of Mourning in Ferdousi Shahnameh and Comparison with the Customs of the kinfolk Baḵtīārīs Lor and Small Lor)”, Social Sciences, Vol. 10, No. 34, PP. 121-134, (in Persian). https://sanad.iau.ir/Journal/ssq/Article/1036478
Firdawsī, Abū al-Qāsim (1369 SH/1990 CE). The Shāh-Namah, Vol. 2, Edited by Jalāl Khāliqī Muṭlaq, California: Persian Heritage Foundation.
Firdawsī, Abū al-Qāsim (1375 SH/1997 CE). The Shāh-Namah, Vol. 5, Edited by Jalāl Khāliqī Muṭlaq, California: Mazda in Collaboration with Persian Heritage Foundation.
Ghaḍbānī, Y. (1383 SH/2005 CE). “Khirqah wa Samāʿ dar Malāmatīyyah (Sufi Garment and Dance in the Malāmatīyyah)”, Haft Asman, Vol. 6, No. 24, Winter, PP. 93-120, (in Persian) https://haftasman.urd.ac.ir/article_75317.html.
George, A. (2000). The Epic of Gilgamesh, London: Penguin Books.
Gīlānī, N. et al. (1396 SH/2018 CE). “Barrisī-yi Taḥlīlī wa Taṭbīqī-yi Sūg-āyīn-hā-yi Lurī wa Kurdī bā Sunnat-i Sūgwārī dar Shāh-Nāmah (An Analytical-Comparative Study of Lurish and Kurdish Mourning Rituals and the Mourning Tradition in the Shahnameh)”, Comparative Literature, Vol. 9, No. 17, PP. 183-205, (in Persian). doi: 10.22103/jcl.2018.1961
Gīlānī, N. (1398 SH/2020 CE). “Barrisī-yi Taṭbīqī-yi Sūg-āyīn-hā-yi Lurī wa Kurdī bā Sunnat-i Sūgwārī dar Mīyān-rūdān (Analytical and Comparative Study of Lori and Kurdish Mourning Rituals with Mourning Tradition in Mesopotamia)”, Ilam Culture, Vol. 20, No. 62, PP. 74-89, (in Persian). doi: 10.22034/farhang.2019.96058
Khargūshī, Abū Saʿd ʿAbd al-Malik (1999). Tahdhīb al-Asrār (Purging Secrets), Edited by Bassām Muḥammad Bāward, Abu Dhabi: Al-Mujtamaʿ al-Thaqāfī.
Ḥāfiẓ Shīrāzī, Khwāja Shams al-Dīn Muḥammad (1362 SH/1983 CE). the Dīwān, Edited by Parwīz Nāṭil Khānlarī, Third Edition, Tehran: Khwārazmī.
Ḥājīyan, Kh. and S. Buzurg-Dilī (1393 SH/2015 CE). “khirqah-sūzī dar Shiʿr-i Ḥāfiẓ (Burning Garments in Ḥāfiẓ's Poems)”, Mytho-Mystic Literature, Vol. 10, No. 36, PP. 11-42.
Ḥākimī,ʿI. (1384 SH/2016 CE). Samāʿ wa Taṣawwuf (Samāʿ and Sufism), Tehran: Tehran University Press.
Herodotus (2008). The Histories, Translated by Carolyn Dewald. New York: Oxford University Press.
Hirsch, J. (2007). Regard Talmudique sur la Tradition Chrétienne. Paris : Connaissances et Savoirs.
Hujwīrī, Abū al-Ḥasan ʿAlī Ibn ʿUthmān (1389 SH/2011 CE). Kashf al-Maḥjūb (Revelation of the Hidden), Edited by Maḥmūd ʿĀbidīnī, Sixth Edition, Tehran: Surūsh.
Iancu, L.M. (2017). “Self-mutilation, Multiculturalism, and Hybridity. Herodotos on the Karians in Egypt (Hdt.2.61.2)”, Anatolia Antiqua, Vol. XXV, PP. 57-67, (in English). https://doi.org/10.4000/anatoliaantiqua.441
Ibn al-Jawzī Abū al-Faraj ʿAbd al-Raḥmān (1368 SH/1989 CE). Talbīs al-Iblīs (The Devil's Deception), Edited by the Scholars of al-Azhar al-Sharīf, Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmīyyah.
Irān-Shāh, Ibn Abī al-Khayr (1370 SH/1991 CE). The Bahman-Nāmah, Edited by Raḥīm ʿAfīfī, Tehran: ʿIlmī-Farhangī.
Jastrow, M. (1899). “Dust, Earth, and Ashes as Symbols of Mourning among the Ancient Hebrews”, American Oriental Society, Vol. 20, PP. 133-150, (in English). https://www.jstor.org/stable/pdf/592320.pdf
Jastrow, M. (1900). “The Tearing of Garments as a Symbol of Mourning, with Especial Reference to the Customs of the Ancient Hebrews”, American Oriental Society, vol.21, pp.23-39, (in English). https://doi.org/10.2307/592509
Jerome, O.M. and Uroko F.C. (2018). “Tearing of Clothes: A Study of An Ancient Practice in The Old Testament”, Verbum et Ecclesia, Vol. 39, no. 1, PP. 1-8, (in English). https://doi.org/10.4102/ve.v39i1.1841
Kāshānī, ʿIẓd al-Dīn (1394 SH/2016 CE). Miṣbāḥ al-Hidāyat wa Miftāḥ al-Kifāyat (Lamp of Guidance and Key of Adequacy), Edited by Jalāl al-Dīn Humāyī, Tehran: Sukhan in Collaboration with Humā.
Khazāʿyī Nishābūrī, Ḥusayn Ibn ʿAlī (1397 SH/2019 CE). Rawḍ al-Jinān wa Rawḥ al-Janān (The Cool Breeze of Paradise and Breath of The Soul), Vol. 8, Edited by Muḥammad Jaʿafar Yāḥaqqī and Muḥammad Mahdī Nāṣiḥ, Fifth Edition, Mashhad: Islamic Research Foundation.
King James Bible .n.d. King James Bible Online, (original work published 1769), https://www.kingjamesbibleonline.org.
Lavoie, J.J. (2012). “Sept Interdits Musulmans Concernant des Rites de Deuil et Autres Rites Entourant La Mort”, Frontières, Vol. 24, No. 1-2, PP. 63-72, (in English). https://doi.org/10.7202/1013086ar
Liubov, B.N. (2014). Tearing of Clothes, Beer-Sheva: B.N. Publication House.
Niẓāmī Ganjawī, Ilyās Ibn Yūsuf (1391 SH/2013 CE). Haft Paykar (The Seven Beauties), Edited by Ḥasan Waḥīd Dastgirdī and Saʿīd Ḥamīdīyān, Eleventh Edition, Tehran: Qaṭrah.
Maqdasī, Ṭāhir Ibn Muṭahhar (1374 SH/1995 CE). Āfarīnish wa Tārīkh (The Creation and History), Translated by M. R. Shafīʿī Kadkanī, Tehran: Āgah.
Mawlawī Balkhī, Jalāl al-Dīn Muḥammad (1388 SH/2010 CE). Ghazalīyyāt-i Shams (The Sonnets of Shams), Vol. 1, Edited by Muḥammad Riḍā Shafīʿī Kadkanī, Fourth Edition, Tehran: Sukhan.
Mawlawī Balkhī, Jalāl al-Dīn Muḥammad. (1393 SH/2015 CE). Mathnawī-i Maʿnawī (The Spiritual Couplest), 4 Volumes, Edited by Ḥasan Lāhūtī, Tehran: Mīrāth-i Maktūb.
Mawlawī Balkhī, Jalāl al-Dīn Muḥammad (1396 SH/2018 CE). Fīh-i Mā Fīh (In It What Is in It), Edited by B. Furuzanfar, Sixth Edition, Tehran: Nigāh.
Meskell, L. (2008). “The Egyptian Ways of Death”, Archeological Papers of The American Anthropological, Vol. 10, No. 1, PP. 27-40, (in English). https://doi.org/10.1525/ap3a.2001.10.1.27
Mīr Fakhrāyī, M. (1367 SH/1989 CE). Riwāyat-i Pahlawī (The Pahlavi Story), Tehran: The Institute for Social and Cultural Studies.
Muḥammad-Zādah, ’A. (1378 SH/1999 CE). Ān Sūy-i Khirqah-hā (Behind Garments), Tehran: Darmangār.
Olyan, S.M. (2004). Biblical Mourning: Ritual and Social Dimensions, New York: Oxford University Press.
ʿUnṣur al-Maʿālī, Kay-Kāwūs Ibn Wushmgīr (1371 SH/1992 CE). The Qābūs-Nāmah. Edited by Qulām Ḥusayn Yūsufī, Sixth Edition, Tehran: ʿIlmī-Farhangī.
Saʿadī Shīrāzī, Muṣliḥ al-Dīn ʿAbdullāh (1385 SH/2007 CE). Kullīyyāt (The Collection), Compiled and Edited by Muḥammad ʿAlī Furūqī, Tehran: Hirmis.
Saʿadī Shīrāzī, Muṣliḥ al-Dīn ʿAbdullāh (1389 SH/2011 CE). Būstān (The Garden), Edited by Qulām Ḥusayn Yūsufī, Tenth Edition, Tehran: Khwārazmī.
Sajjādī, Muḥammad ʿAlī (1369 SH/1990 CE). Jāmah-yi Zuhd: Khirqah wa Khirqah-Pūshī (The Garment of Asceticism: Khirqah and Wearing Khirqah), Tehran: 'Ilmi-Farhangi.
Sanāyī Qaznawī, Abū al-Majd Majdūd Ibn Ādam (1388 SH/2010 CE). the Dīwān, Compiled and Edited by Muḥammad Taqī Mudarris Raḍawī, Seventh Edition, Tehran: Sanāyī.
Shafīʿī Kadkanī, M. R. (1387 SH/2009 CE). Qalandariyyah dar Tārīkh (The Qalandariyyah in History), Third Edition, Tehran: Sukhan.
Shafīʿī Kadkanī, M. R. (1397 SH/2019 CE). Commentaries on Asrār al-Tawḥīd fī Maqāmāt al-Sheikh Abu al-Saʿīd, Vol. 2, Tehran: Āgah.
Simnānī, 'Alā ud-Dullah (1369 SH/1990 CE). Persian Writings, Edited by N. Mayil Hirawi, Tehran: 'Ilmi-Farhangi
Siverman, E. (2013). A Cultural History of Jewish Dress, London: Bloomsbury Academic.
Sulamī, ʿAbd al-Raḥmān (1372 SH/1993 CE). The Malāmatīyyah, Edited by Naṣr al-Allāh Pūr Jawādī, Vol. 2, Tehran: IUP.
Thi Pham, X.H. (2000). Mourning in the Ancient Near East and the Hebrew Bible (JSOT Supplement), Sheffield: Sheffield Academic Press.
Toohey, P. (2010). “Death and Burial in the Ancient World”, in The Oxford Encyclopedia of Ancient Greece and Rome, Vol.1, P. 363.
Ṭūsī, Aḥmad Ibn Muḥammad (1360 SH/1981 CE). Samāʿ wa Futuwwat (Sufi Dance and al- Futuwwat), Edited by Aḥmad Mujāhid, Tehran: Manūchihrī.
Zarrīnkūb, A. (1379 SH/2001 CE). Just-u-Jū dar Taṣawwuf-i Īrān (An Inquiry into Iran’s Sufism), Sixth Edition, Tehran: Amīr Kabīr.
Zawzanī, Ḥusayn Ibn Aḥmad (1993). Sharḥ-i al-Muʿallāqāt al-Sabʿ (A Commentary on The Seven Muʿallāqāt), Beirut: Dār al-ʿĀlamīyyah.
)