میلاد صلاحی خلخالی؛ قدرت الله طاهری؛ احمد خاتمی
چکیده
سماع در نگاه بسیاری از عارفان از ارکان اساسی سلوک محسوب میشود و قدری عظیم دارد. این مفهوم که دارای شئون مختلفی چون آواز، صدای خوش، الحان، موسیقی و سازها، رقص، خرقهدریدن و... است در برساختن هویت عارفان ...
بیشتر
سماع در نگاه بسیاری از عارفان از ارکان اساسی سلوک محسوب میشود و قدری عظیم دارد. این مفهوم که دارای شئون مختلفی چون آواز، صدای خوش، الحان، موسیقی و سازها، رقص، خرقهدریدن و... است در برساختن هویت عارفان و مکتب عرفانی آنان نقشی اساسی داشته است. از سوی دیگر، تجارب عرفانی که طی آن عارف به انحاء مختلف خود را در ارتباط با عالم برین مییابد و حال و تجربهای بیواسطه کسب میکند نیز عنصری حیاتی و گاه غایت قصوای سلوک عارفانه بوده است. فهم ارتباط این دو موضوع مضاف بر اینکه میتواند دلیل اهمیت سماع در نگاه عارفان را آشکار سازد، رهیافتی جدید بر گونههای متنوع تجربة عرفانی در میان صوفیان است. در نوشتار حاضر، پس از گردآوری دادهها از متون منثور این پیوند را در سه شأن دستهبندی کردهایم؛ نخست، سماع در جمیع شئون گاه به مثابة برانگیزانندة تجارب معنوی در نظر گرفته شده است، یعنی گاه غرض عارفان از سماع نیل به تجارب عرفانی بوده است. دُدیگر، تعاریفی از سماع به دست داده شده یا ویژگیهایی به آن نسبت داده شده که گویی خود، نوعی تجربة عرفانی برای عارفان شوریدهحال محسوب میشده است. در نهایت، گاهی نیز دستکم در برخی شئون در معنای نتیجه یا پیامد تجربههای عرفانی در نظر گرفته شده است؛ در واقع بعد از کسب تجارب عرفانی، برخی بروزها چون رقص و خرقه دریدن رخ میداده است. این ارتباط که تاکنون در پژوهشهای عرفانی مغفول مانده است از این سه منظر در گزارشها، سخنان و آراء عارفان در متون منثور عرفانی پیجویی شده است.
