نوع مقاله : علمی- پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکترا، پردیس دانشگاه فردوسی مشهد، ایران و مربی، گروه ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان کرمان، ایران
2 دانشیار، گروه ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران (نویسنده مسئول)
3 استاد یار، گروه ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران
چکیده
طبقاتالصوفیه انصاری و تذکرةالاولیا عطار و نفحاتالانس جامی، از آثار مهم و مدون تاریخ تصوف هستند که در شرححال و رفتار مشایخ این آثار، هدف، محتوا و طرز بیان مشترکی دارند. علاوهبراین، در هرسه آنها تحت تأثیر افکار و عقاید و اوضاع روزگار مؤلفانشان، به بخشهایی خاص از احوال و رفتار و اوصاف مشایخ توجه شده که از منظرهای مختلف قابلبررسی است. ذوالنون مصری یکی از برجستهترین مشایخ صوفیه است که در این پژوهش، با بررسی تطبیقی گزارش تاریخی، وصفی و روایی شخصیت او در این سه اثر درمییابیم که وجه اشتراک هر سه اثر، شناساندن استعلایی شخصیت ذوالنون درجهت تعلیم مبانی تصوف است، اما انصاری در عصر تعصب و مواجهه با درگیریهای مذهبی و فرقهای آن زمان و در مسیر تکوین مبانی تصوف، ذوالنون را عارفی متشرع و مذهبی میداند. عطار با استفادۀ فراوان از کرامات و بهرهگیری ماهرانه از عناصر داستان، با نگاه انتقادی به روزگار پر از فسادش او را عارفی مبارز و مردمی میشناسد. درنتیجه تصویر ذوالنون در اثر عطار، با تصویر او در طبقات متفاوت است. جامی نیز سعی میکند بدون توجه به اوضاع اجتماعی خود، ذوالنون را صوفی معتدلی معرفی کند که رسالت تعالیمش، هدایت فرد بهسوی مبانی اخلاقی است، عارفی معتدل و اخلاقمدار.
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
Comparative Study of Dhul-Nun’s Personality Dimensions in Three Tazkirats (Tabaqat-al-Sufia, Tazkirat al-Awliya, and Nafahat al-Uns)
نویسندگان [English]
- Hakimeh Daneshvar 1
- Mohammad Taghavi 2
- Maryam Salehinia 3
1 Ph.D Candidate, Pardis of Ferdowsi University of Mashhad, Iran – Mentor, Literature Department, Farhangian University of Kerman, Iran
2 Associate Professor, Ferdowsi University of Mashhad, Iran
3 Assistant Professor, Ferdowsi University of Mashhad, Iran
چکیده [English]
Tabaqat-al-Sufia by Ansari, Tazkirat al-Awliya by Attar, and Nafahat al-Uns by Jami are among the most prominent works in the history of Sufism that follow the same purpose, content, and manner of expression in describing the demeanors of the saints or spiritual leaders. In the three books, influenced by the thoughts, beliefs, and the time period of their authors, particular manners of the saints have been taken into consideration which could be analyzed from a variety of perspectives. Egyptian Dhul-Nun is one of the most prominent saints of Sufism. With a comparative historical, descriptive, and narrative investigation of Egyptian Dhul-Nun’s personality in the three aforementioned works, it could be seen that all the three works contribute to a transcendental recognition of Dhul-Nun's personality in line with teaching Sufism foundations. However, Ansari, due to the prejudice and religious and sectarian conflicts of his time and in the course of development of the principles of Sufism, introduces Dhul-Nun as a pious and religious mystic. Attar, through great depiction of spiritual munificence, skillful exploitation of story elements, and with a critical look at his era of corruption, introduces Dhul-Nun as a champion and popular mystic. The image of Dhul-Nun in Nafahat is different from the one depicted in Tabaqat. Jami, while disregarding the social conditions, tries to introduce Dhul-Nun as a moderate Sufi whose teaching mission is to direct the individuals towards ethical principles. To him, he is a moderate and decent mystic.
کلیدواژهها [English]
- Tabaqat-al-Sufia
- Tazkirat al-Awliya
- Nafahat al-Uns
- Dhul-Nun
- Character
- Narrative