نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن

2 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن، تهران، ایران

3 استادیار زبان وادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن، تهران،ایران

چکیده

نظریة ذره حاصل تحقیقات فیلسوفان یونان باستان است و محققانی چون لوکیپوس و دموکریتوس آن را پرورده اند.
این نوشتار به تحلیل یکی از اندیشه های محوری عطّار؛ یعنی تاّمل در ذرّات و اسرار آن و مقایسة ذّره با نظریّات فیلسوفان یونان باستان و دانشمندان پرداخته و سپس آن را با ایدة فلسفی عرفانی عالم کبیر در عالم صغیر تحلیل نموده است. این مقاله در نظر دارد تا ضمن بازخوانی ذره در شعر عطار، از منظر ارتباط آن با آموزه های عرفانی شاعر، به بررسی سیر تکاملی آن تا دنیای علم بپردازد.
نتیجة پژوهش نشان می دهد که عطار در آثارش علی رغم این که از حکمت یونان تبری می جوید، اما در بسیاری از موارد نظریاتش در بارة ذره با آن ها اشتراک دارد. در نگاه اول تقابل ذره و خورشید، به نحو بارزی می تواند مقولة تغییر و دگرگونی را که هدف اصلی ارشاد و تربیت عرفانی است، به سالکان نشان دهد و در مراحل بالاتر، آموزه هایی چون وجود جهان کبیر در جهان صغیر، وحدت وجود و فناء فی الله را که هدف غایی تعلیمات عرفانی است، به مریدان ارایه نماید. همچنین توصیفات مذکور حاوی آموزش هایی چون حرکت، حیرت، معرفت و ... .
ذره و ویژگی های آن دستمایة شاعر در توصیف منازل سلوک گردیده و زمینه را برای تسهیل آموزش تعالیم بلند عرفانی هموار نموده و ضمن تقویت تخیل شاعر، فرصت مناسبی را برای رمزپردازی و تمثیل سازی وی فراهم کرده است. ذره در شعر عطار رمز سالک راه و نماد عالم صغیر است.

.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Mythical – scientific reload the theory of particles in the mystical poems of Attar

نویسندگان [English]

  • Leila Gholampour 1
  • Mahmud Tawosi 2
  • Shahin Ojaq Alizadeh 3

1 PhD student of Persian Language and Literature, Islamic Azad University, Roodehen Branch, Tehran, Iran

2 Professor of Persian Language and Literature, Islamic Azad University, Roodehen Branch, Tehran, Iran

3 Assistant Professor of Persian Language and Literature, Islamic Azad University, Roodehen Branch, Tehran, Iran

چکیده [English]

Particle theory is resultant research of ancient Greek philosophers and researchers have developed that such as Lvkypvs and Democritus.
This article examines one of the central ideas Attar; It means has studied reflection in particle and its secrets and comparison of particle with theories of ancient Greek philosophers and scientists. And then has analyzed it with great world of mystical philosophical ideas In minor world. This article intends to review the particle in the poems of Attar, pay off in terms of its relationship with the teachings of the mystical poet, examines the evolution its up to world's science.
The result of research showed that Attar's in his works despite the fact that seeks tabari Greece wisdom, But in many cases has subscription theories about particles with them. At first glance particle interaction and the Sun, Can dramatically evolution of change to show seekers that the main objective of guidance and spiritual training, the teachings of excellence such as great world in minor world, pantheism and annihilation in Allah's way have provide that is ultimate goal of spiritual education to disciples. Also mentioned testimonials containing education such as motion, wonder, wisdom and ... .
Particle and thats features has become wage poem in describing of journey way homes and paved areas to facilitate training mystical teachings and addition to strengthening of the poet's imagination, has provided opportunities for cryptoprocessor and his allegorise. particle in Attar’s poetry is password of seeker and a symbol of the minor world.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Attar
  • particle
  • Great and minor world
  • Physics
  • Mysticism
ایونس، ورونیکا. (1381­). اساطیر هند. ترجمۀ باجلان فرخی. اساطیر. تهران.
البهنسی عفیفی. (1385). هنر اسلامی. ترجمۀ محمود پورآقاسی. پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی. تهران.
باجلان فرخی، محمدحسن. (1390). «نمادها و کهن­الگوهای آغازین». نشریة اطلاع­رسانی و کتابداری کتاب ماه هنر. ش 35 و 36. صص 5- 10.
برایسن، بیل. (1388). تاریخچۀ تقریباً همه چیز. ترجمۀ محمدتقی فرامرزی. مازیار. تهران.
تالبوت، مایکل. (1389). جهان هولوگرافیک. ترجمۀ داریوش مهرجویی. چ 16. هرمس. تهران.
خراسانی، شرف­الدین. (1370). نخستین فیلسوفان یونان. انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی. تهران.
راشد محصل، محمدتقی. (۱۳66). گزیده‏های زاداسپرم. مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی. تهران.
رازی، فخرالدین. (بی­تا). المطالب العالیه من العلم الالهی. منشورات شریف رضی. قم.
زینر، آرسی. (۱۳۷۴­). زروان یا معماری زرتشتی­گری. ترجمۀ تیموری قادری. فکر روز. تهران.
زرین­کوب، عبدالحسین. (1386الف). نقد ادبی. چ 8. امیرکبیر. تهران.
ـــــــــــــــــــــ . (1386ب). صدای بال سیمرغ. چ 5. سخن. تهران.
ـــــــــــــــــــــ . (1384). با کاروان حله. چ 14. علمی. تهران.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1386). صور خیال در شعر فارسی. چ 11. آگاه. تهران.
شبستری، شیخ محمود. (1361). گلشن راز. تصحیح صابر کرمانی. طهوری. تهران.
طاهری­، محمدعلی. (1386). انسان از منظری دیگر. چ 2. ندا. تهران.
طاهری سرتشنیزی، اسحاق. (1383). نظریة ذره و نگرش فخر رازی پیرامون جوهر فرد. فصلنامۀ مقالات و بررسی­ها. دفتر 76، ش 2. صص 317- 327.
صانعی، منوچهر. (1371). «جوهر فرد در نظر متکلمین اسلامی». نشریة شناخت. ش 8 و 9. صص 189- 200.
صفا، ذبیح­الله. (1366). تاریخ ادبیات ایران. ج 3 و ج 4. فردوس. تهران.
عطار، فریدالدین.(1366). دیوان عطار. تصحیح تقی تفضلی. شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. تهران.
ــــــــــــــ . (1389). مختارنامه. تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی. سخن. تهران.
ــــــــــــــ . (1387). الهی­نامه. تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی. سخن. تهران.
ــــــــــــــ . (1386). اسرار­نامه. تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی. سخن. تهران.
ــــــــــــــ . (1388). منطق­الطیر. تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی. سخن. تهران.
ــــــــــــــ . (1385). مصیبت­نامه. تصحیح نورانی وصال. چ 5. زوار. تهران.
فروزانفر، بدیع­الزمان. (1353). شرح احوال و نقد و تحلیل عطار نیشابوری. چ 2. دهخدا. تهران.
کاپلستون، فردریک چارلز. (1388). تاریخ فلسفه. ترجمة سیدجلال مجتبوی. ج 1، چ 7. علمی و فرهنگی. تهران.
کاکو، میچیو. (1389). جهان­های موازی. ترجمة سارا ایزدیار و علی هادیان. مازیار. تهران.
کراپر، ویلیام اچ. (1387). فیزیکدانان بزرگ. ترجمۀ محمدعلی جعفری. اختران. تهران.
کرمانی، طوبی. (1386). «انسان کبیر و عالم صغیر (انسان کامل) در اندیشۀ ملاصدرا». خردنامۀ ملاصدرا. ش 48. صص 24- 32.
مولوی، جلال­الدین. (1368). مثنوی معنوی. تصحیح رینولد نیکلسون. چ 6. مولی. تهران.
هاوکینگ، استیون. (1388) تاریخچة زمان. محمد­رضا محجوب، شرکت سهامی انتشار، تهران.
هاوکینگ، استیون. (1386). جهان در پوست گردو. محمدرضا محجوب. چ 5. حریر. تهران.
یونگ، کارل گوستاو. (1389­). انسان و سمبل­هایش. ترجمۀ محمود سلطانیه. چ ­7، چاپخانۀ دیبا. تهران.
یوسفی، غلامحسین. (1392). چشمۀ روشن. چ 13. علمی. تهران.
 
Alan watts, Tao. (1975). The Watercourse Way. Pantheon Books. New York.
Aridtotle. (1935). In the Heavens. Trlanslated by: J. L. Stocks. Oxford.