نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

2 دانشیار دانشگاه بیرجند، خراسان جنوبی، ایران

چکیده

چکیده: مسائل اخلاقی و نقد اجتماعی- دینی از مضامین ثابت و پایه‌ای در آثار حکیم سنایی است که با زبان لطیف و تأثیرگذارِ سخنِ منظوم، به بیان این موارد پرداخته است. مثنوی سیرالعباد الی المعاد از جمله‌ی آثار سنایی است که برخی از محققان ادبی، با این تصوّر که عرفانیِ محض نامیدن این اثر، بر ارزش ادبی و جایگاه عرفانی آن می‌افزاید، رأی بر‌ عرفانی و فلسفی بودنِ آن داده‌اند؛ امّا نتایج این تحقیق که با روش کتابخانه‌ای و شیوه‌ی تحلیل محتوایی انجام گرفته، این فرضیه را که سیرالعباد، یک منظومه‌ی عرفانیِ محض نیست و هر سه ساحت شخصیتی سنایی (عارف، مداح، و ناقد اجتماعی) در این اثر، بازتاب دارد، تأیید می‌کند؛ چرا که روند مباحث در این مثنوی به گونه‌ای است که مضامین عرفانی در قالب مقدمه‌هایی جهت بیان مباحث اخلاقی، نقد اجتماعی- دینی و مدیحه‌سراییِ همراه با درخواست صله‌ی یکصد دیناری از محمد بن منصور (قاضی سرخس) نمایان می‌شوند و این سیر تغییر محتوا، رابطه‌ی مستقیمی با ساحتهای شخصیّتی سنایی در سیرالعباد داردکه از سوی برخی صاحب‌نظران مورد توجه قرار نگرفته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Criticism of Mystical position of Seir- al- Ebad based on Sanaei's various characters

نویسندگان [English]

  • Hadi Javadi Emamzadeh 1
  • Mohammad Behnamfar 2

1 Doctoral candidate, Persian Language and Literature; Urmia University

2 Associate Professor, Persian Language and Literature; Birjand University

چکیده [English]

Abstract: Ethical affairs and social-religious criticism are among the main contents in Sanaei's works that have been discussed in a fine and effective style. Seir- al-Ebad is one of Sanaei's Mathnavis that some scholars have introduced it as a philosophical and mystical Mathnavi with the conception to increase its literary and mystical value. But the result of this study which was performed by means of content analysis method confirms the hypothesis that Seir- al-Ebad, is not a mere mystical system and all of his three various characters (mystic, social critic and panegyrist) are reflected in this book. Thus the processes of its topics are arranged in such a way that we can see the mystical themes have been appeared in terms of some introductions including ethical issues, social criticism and religious chorus adorations along with one hundred dinar award request from Muhammad-Mansur's son (Seraxs Judge) and there is a direct relationship between the change of its course content and Sanaei's different characters which has been neglected by some scholars.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key words: Sanaei
  • Seir-al-Ebad ela-al-Maad
  • Sanaei's mysticism
  • Sanaei's various characters
-  سنائی غزنوی، ابوالمجد. (1381). آب آتش­فروز (گزیدة حدیقةالحقیقه). تصحیح رضا اشرف­زاده. جامی. تهران.
-  حسینی، مریم. (1384). «رمزپردازی باد در آثار سنایی». فصلنامة علوم انسانی دانشگاه الزهرا (س). ش 56 و 57. زمستان 1384 و بهار 1385. صص 35- 50.
-  دبروین، یوهانس توماس پیتر. (1378الف). حکیم اقلیم عشق. ترجمة مهیار علوی­مقدم و محمدجوادمهدوی. بنیاد پژوهش‌های اسلامی. مشهد.
-        _____. (1378ب). شعر صوفیانة فارسی. ترجمة مجدالدین کیوانی. مرکز. تهران.
-  سنائی غزنوی، ابوالمجد. (1381). گزیدة حدیقةالحقیقه، تصحیح محمدرضا راشد محصل. جامی. تهران.
-        زرقانی، سیدمهدی. (1381). زلف عالم­سوز. روزگار. تهران.
-        سنایی غزنوی، ابوالمجد. (1348). مثنوی‌های حکیم سنایی. مصحح:محمدتقی مدرس رضوی. دانشگاه تهران. تهران.
-        شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1372). تازیانه‌های سلوک. آگاه. تهران.
-  غیوری، معصومه. (1387). «تحلیلی بر سیرالعباد الی المعاد سنایی». دوفصلنامة پژوهش زبان و ادبیات فارسی. ش 11. صص 1- 29.
-  فتوحی، محمود. (1385). «تمثیل رؤیای تشرف»، در مجموعه­مقالات همایش بازشناسی اندیشه‌ها و آثار حکیم سنایی. به کوشش محمود فتوحی و علی‌اصغر محمدخانی.سخن. تهران.
-  مجروح، بهاءالدین. (1385). «سیری در سیرالعباد»، در مجموعه­مقالات همایش بازشناسی اندیشه‌ها و آثار حکیم سنایی. به کوشش محمود فتوحی و علی‌اصغر محمدخانی. سخن. تهران.
-  مدرسی، فاطمه. (1377). «سیری در آثار و اندیشه‌های سنایی». مجلة زبان و ادبیات دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. ش 146 و 147. تابستان و پاییز. صص 140- 153.
-  مشرف، مریم. (1386). «سیرالعباد سنایی غزنوی و کمدی الهی دانته». مجلة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه قم. ش 3. بهار. صص 23- 55.
-  نامدار، کاظم. (1384).­ «ویژگی‌های اشعار اجتماعی سنایی». مجلة رشد آموزش زبان و ادب فارسی. ش 75. پاییز. صص 18- 20.
نوریان، مهدی، طغیانی، اسحاق و حاتمی، سعید. (1384). «جامعه‌شناسی موضوعی آثار سنایی». فصلنامة کاوشنامة زبان و ادبیات فارسی. ش 10. بهار و تابستان. صص 63- 92.