نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بین المللی امام خمینی

چکیده

وحدت وجود و وحدت شهود از مفاهیم معروف در عرفان‌اند که بحث‌های گوناگونی دربارة آنها صورت گرفته است و دانشمندان و عارفان مختلف، نظرات و تعاریف گوناگونی در رابطه با آنها ارائه کرده‌اند. برخی وحدت وجود را مقامی عرفانی دانسته‌اند که از مقام وحدت شهود برتری دارد و برخی دیگر به اصالت وحدت شهود رأی داده‌اند و عارفانی نیز در آثارشان این دو را یک مفهوم با تعاریفی متفاوت دانسته‌اند. از آنجا که فیلسوفان و عارفان مختلف، این دو مفهوم عرفانی یا فلسفی را به گونه‌های مختلفی تعریف کرده‌-اند، لازم است که تعاریف عارفان در این زمینه در کتاب‌هایشان مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. لمعات فخرالدین عراقی که به نوعی آینة تمام‌نمای عرفان وحدت وجودی ابن عربی است و همچنین از مبانی عرفان عملی عارفان پیشین بهره گرفته است، می‌تواند به عنوان یکی از کتاب‌های مهم در تعریف این دو مفهوم در نظر گرفته شود. در این پژوهش، ابتدا به تعاریف مربوط به این دو مفهوم پرداخته شده و سپس نوع بیان فخرالدین عراقی دربارة این دو مفهوم در کتاب لمعات، مورد بررسی و تدقیق قرار گرفته است. سخنان عراقی در این کتاب به گونه‌ای است که می‌توان گفت، او این دو مفهوم را از یک جنس می‌داند و تفاوتی بین آنها قائل نیست و یا آنکه معتقد است که یکی مقدمة به وجود آمدن دیگری است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Appearance of Pantheism and Unity of Intuition in "Lama'at" of Fakhr al-din Iraqi

نویسندگان [English]

  • Hosein Alinaghi 1
  • Naser Mohseninia 2

1 Doctorate Candidate, Imam Khomeini International University of Qazvin

2 Associate Professor , Imam Khomeini International University of Qazvin

چکیده [English]

Pantheism (unity of entity) and unity of intuition are famous concepts in mysticism which have been discussed variously and philosophers and mystics have been presented various opinions and definitions about them. Some of them believe pantheism is a spiritual authority which is superior from unity of intuition, and some are opposite to this belief and others believe these two concepts are the same but everybody expresses them in different way and definitions different definitions. The book of Lama'at (means radiations) from Fakhr al-din Iraqi which is a complete mirror of Ibn al-Arabi opinions and also has foundations of practical mysticism of the past, demonstrates these two concepts with no differences or in the way that one of them is the preface of another. In this research we introduce these two concepts at first and then express the opinion and view of Fakhr al-din Iraqi about them in the book of Lama'at.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Pantheism"
  • "Unity of intuition"
  • "Lama'at"
  • "Fakhr al-din Iraqi"
  • "Mystical literature"
آربری، آرتور. (1358). عقل و وحی در اسلام، ترجمة حسن جواد. چ اول. امیرکبیر. تهران.
-  آملی، محمدتقی. (1377ق). درر الفوائد (تعلیقه بر شرح منظومه). با مقدمة حسن مصطفوی. مؤسسة اسماعیلیان. قم.
-  استیس، والتر ترنس. (1375).عرفان و فلسفه. ترجمة بهاءالدین خرمشاهی. چ چهارم. سروش. تهران.
-  ابراهیمی دینانی، آرزو و جلالی پندری، یدالله. (1389). بنیانگذار وحدت وجود حلاج یا ابن عربی. مجلة مطالعات عرفانی. ش 11. صص 5- 44.
-        ابن عربی، محی­الدین. (بی­تا). الفتوحات المکیه. دارالصادر. بیروت.
-        _____. (1366). فصوص الحکم. المکتبه الزهرا. تهران.
-  _____. (1385). فصوص الحکم. ترجمةمحمدعلی موحد و صمد موحد. چ اول. کارنامه. تهران.
-  ابن ترکه، صائن­الدین على. (1351). چهارده رسالة فارسى (رسالة ضوءاللمعات). تصحیح سیدعلى موسوى بهبهانى و سیدابراهیم دیباجى‏. چ اول. نشر تقى شریف رضایى. تهران.
-  اخلاقی، مرضیه. (1383). وحدت وجود و وحدت شهود. مجلة حکمت سینوی (مشکوه النور). ش 26 و 27. صص 86-111.
-  اختر چیمه پاکستانی، محمد. (1375). بررسی شروح لمعات عراقی. مجلة معارف. ش 38. صص 48- 79.
-        براتی، محمود. (1387). سبک سخن فخرالدین عراقی در لمعات. مجلة گوهر گویا. سال 2. ش 6. صص 29- 52.
-        جامى، عبدالرحمن. (1383). أشعۀاللمعات. چ اول. بوستان کتاب. قم.
-  جوادی آملی، عبدالله. (1369). مقدمه بر سر الصلوۀ روح­الله موسوی خمینی. چ اول. مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام. تهران.
-  جهانگیری، محسن. (1375). محیی­الدین ابن عربی چهرة برجستة عرفان اسلامی. چ چهارم. انتشارات دانشگاه تهران. تهران.
-  حسینی شاهرودی، سیدمرتضی. (1383). بررسی تطبیقی وحدت وجود از دیدگاه ابن عربی و اسپینوزا. مجلة الهیات و حقوق. ش 29. صص 129- 160.
-  دشتی، سیدمحمد. (1382). مقایسة وحدت وجود در «فصوص» ابن عربی و «مثنوی» مولوی. مجلة معارف. دورة بیستم. ش 1. صص 158- 171.
-        زرین­کوب، عبدالحسین. (1382). ارزش میراث صوفیه. امیرکبیر. تهران.
-  سبزواری، هادی. (1368). تعلیقه بر اسفار اربعه. چ دوم. چاپخانة مصطفوی. قم.
-  سمنانی، علاءالدوله. (1364). دیوان کامل اشعار فارسی و عربی. به اهتمام عبدالرفیع حقیقت. شرکت مؤلفان و مترجمان. تهران.
-  ____. (1369). مصنفات فارسی. به اهتمام نجیب مایل هروی. علمی و فرهنگی. تهران.
-        صفا، ذبیح الله. (1341). تاریخ ادبیات در ایران. دانشگاه تهران. تهران.
-  عراقى، فخرالدین. (1363). کلیات عراقى. به کوشش سعید نفیسی. چ چهارم. انتشارات سنائى. تهران.
-  عطار نیشابوری، فریدالدین. (1370). منطق­الطیر. تصحیح سیدصادق گوهرین. چ هفتم. علمی و فرهنگی. تهران.
-  عین­القضات همدانی، عبدالله بن محمد. (1387). نامه­های عین القضات همدانی. به اهتمام علینقی منزوی و عفیف عسیران. اساطیر. تهران.
-        غنی، قاسم. (1389).تاریخ تصوف در اسلام. چ یازدهم. زوار. تهران.
-  قیصری، داوود. (1387).شرح قیصری بر فصوص الحکم. ترجمة محمد خواجوی. چ اول. مولی. تهران.
-  کاکایی، قاسم. (1383). شیخ علاءالدوله سمنانی و نظریة وحدت وجود. فصلنامة اندیشة دینی. دورة اول جدید. ش 1 (پیاپی 10). صص 97- 122.
-        . (1381). وحدت وجود به روایت ابن عربی و اکهارت. هرمس. تهران.
-  لاهیجی، شمس­الدین محمد. (1388). مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز. به تصحیح محمدرضا برزگر خالقی و عفت کرباسی. چ هشتم. زوار. تهران.
-  ملاصدرا. (بی­تا)، الحکمۀ المتعالیۀ فی الاسفار الاربعه العقلیه. منشورات مصطفوی. قم.
-  میبدی، ابوالفضل رشید­الدین. (1361).کشف­الاسرار و عدۀ­الابرار. به کوشش علی­اصغر حکمت. 10 جلدی. امیرکبیر. تهران.
-  نیکلسون، رینولد الن. (1374).تصوف اسلامی و رابطة انسان و خدا. ترجمة محمدرضا شفیعی کدکنی. چ دوم. سخن. تهران.
-  وکیلی، هادی و تاجیک، ابوالفضل. (1389). بررسی برخی از مبانی وحدت وجود. دوفصلنامۀ پژوهشنامة عرفان. سال 2. ش 3. صص 133- 147.