نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان

چکیده

روزبهان بقلی در مشرب‌الارواح طرحی جامع در باب منازل سیر الی الله ارائه می‌دهد. هرچند که او در دیگر آثار خود به صورت پراکنده مطالبی را در باب مراحل سیر و سلوک عرفانی مطرح کرده است، اما در این کتاب به آراء پراکنده خود در این زمینه نظم و سامانی می‌بخشد. روزبهان بین بنده و حق هزار مقام در نظر می‌گیرد و به تشریح جزئیات آن می‌‌پردازد. تمامی مقام‌هایی که وی در مشرب‌الارواح از آن یاد می‌کند از یک نوع نیست. مقام از منظر او معنایی گسترده و فراگیر دارد و منحصر به منازل سیر الی الله نیست. پیش از روزبهان نیز این دیدگاه در بین عرفا مطرح بوده است که بین بنده و حق هزار مقام وجود دارد؛ اما روزبهان برای نخستین بار به نامگذاری و شرح جزئیات این مراحل می‌پردازد. طبقه‌بندی روزبهان از مراحل سیر الی الله وجوه اهمیت بسیاری دارد که آن را از دیگر تقسیم‌بندی‌هایی که در این زمینه صورت گرفته متمایز می‌کند؛ از جمله این که در این طرح بین مراحل سیر و سلوک و مراتب اولیا سازگاری و هماهنگی ایجاد شده است. روزبهان طبقات اولیا را به بیست گروه تقسیم می‌کند و جزئیات مقامات هر طبقه را به تفصیل بیان می‌کند. بین طبقات مختلف عرفا و مقامات هر طبقه در این طرح ارتباط معناداری برقرار است. با توجه به سیر کلی مقامات، هدف از مقاله حاضر بررسی مبانی نظری دیدگاه‌های روزبهان در باب مراحل سیر و سلوک عرفانی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Theoretical Foundations of Mystical Journey in Mashrab-Al-Arvah Roozbahan Baghli

نویسنده [English]

  • Elham Sayyedan

Assistant Professor, Department of Language and Literature, University of Isfahan

چکیده [English]

Roozbahan has offered a completed plan about Mystical Journey in Mashrab-Al-Arvah and has organized his spread ideas in it. He believed that there are thousand stages between traveler and God. All stages he mentioned in this book are not the same. In his idea The Stage had a wide meaning and wasn’t merely limited to stages of journey to God. Before Roozbahan this view has been common among Mystics that there are thousand stages between traveler and God but Roozbahan for the first time has named and described details of these stages. In addition, he has characterized the stairs of mystics in this plan. He divided the travelers to twenty groups. This division has important aspects that distinguish it from other divisions. In this plan Roozbahan has assimilated between stages of Mystical Journey and Stairs of Saints. Despite of important views of Roozbahan about the Foundations of Islamic mysticism, his ideas has not surveyed as well yet. In this paper we will survey theoretical foundations of Roozbahan views about stages of Journey to God in Mashrab-Al-Arvah.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Roozbahan Baghli
  • Mashrab-Al-Arvah
  • Journey to God
  • Stage
  • thousand stages
-       قرآن کریم. (1382). ترجمۀ مهدی الهی قمشه‌ای. دار الفکر. تهران.
-       ابراهیمی دینانی، غلامحسین. (1383). دفتر عقل و آیت عشق. جلد سوم. طرح نو. تهران.
-       ابونعیم اصفهانی، احمد بن عبدالله. (بی‌تا). حلیة الاولیاء. دار ام­القراء. قاهره.
-    ارنست، کارل. (1383). روزبهان بقلی: تجربة عرفانی و شطح ولایت در تصوف ایرانی. ترجمه و توضیحات کورس دیوسالار. امیرکبیر. تهران.
-       ترمذی، محمد بن علی. (1422). ختم‌الاولیاء. تصحیح عثمان اسماعیل یحیی. چ 2. مهد الآداب الشرقیه. بیروت.
-       خواجه عبدالله انصاری، ابن محمد. (1362). طبقات‌الصوفیه. تصحیح محمدسرور مولایی. توس. تهران.
-       دانش‌پژوه، محمدتقی. (1347). روزبهان­نامه. سلسله انتشارات انجمن آثار ملی. تهران.
-    روزبهان بقلی شیرازی، ابومحمد. (2008). تفسیر عرائس البیان فی حقائق القرآن. تصحیح احمد فرید المزیدی. 3 جلد. دارالکتب العلمیه. بیروت.
-       روزبهان بقلی شیرازی، ابومحمد.  (1381). رسالة­القدس. تصحیح جواد نوربخش. یلدا قلم. تهران.
-       روزبهان بقلی شیرازی، ابومحمد. (1366). عبهرالعاشقین. تصحیح هانری کربن. مقدمه محمد معین. تهران. منوچهری.
-    روزبهان بقلی شیرازی، ابومحمد.  (1426هـ). مشرب الارواح. تصحیح عاصم ابراهیم کیالی حسینی شاذلی درقاوی. دارالکتب العلمیه. بیروت.
-       سلمی، ابوعبدالرحمن. (1369). مجموعه آثار سلمی. مرکز نشر دانشگاهی. تهران.
-       سهروردی، شهاب الدین ابوحفص. (1375). عوارف المعارف. ترجمه ابومنصور اصفهانی. چ 2. علمی و فرهنگی. تهران.
-    شقیق بلخی (1973م). آداب العبادات.نصوص صوفیه غیرمنشوره. به تحقیق و مقدمه یولس نویا یسوعی. دارالمشرق. 23.190. بیروت.
-       عطار نیشابوری، فریدالدین. (1386). تذکرة‌ الاولیاء. تصحیح محمد استعلامی. چ 16. زوار. تهران.
-       کلابادی، ابوبکر محمد بن ابراهیم. (1933). التعرف لمذهب التصوف. مطبعة السعادة. مصر.
-       محاسبی، حارث. (1428هـ). آداب‌النفوس. مؤسسه الکتب الثقافیه. بیروت.
-       مستملی بخاری، اسماعیل. (1363). شرح التعرف لمذهب التصوف. تصحیح محمد روشن. 5 جلد. اساطیر. تهران.
-       میبدی، ابوالفضل رشیدالدین. (1371). کشف‌الاسرار و عدة الابرار. 10 جلد. چ 5. امیرکبیر. تهران.
-    میرباقری فرد، علی اصغر. (1391). «عرفان عملی و نظری یا سنّت اول و دوم عرفانی؟ تأملی در مبانی تصوف و عرفان اسلامی». پژوهش‌های ادب عرفانی (گوهر گویا). سال 6. ش 2. صص 65- 88.
-       نسفی، عزیزالدین بن محمد. (1386). الانسان الکامل. تصحیح و مقدمة ماریژان موله. چ 8. طهوری. تهران.
-       نسفی، عزیزالدین بن محمد.  (1379). بیان التنزیل. تصحیح سیدعلی­اصغر میرباقری­فرد. انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. تهران.
-       نسفی، عزیزالدین بن محمد.  (1381). زبدة الحقایق. تصحیح وتعلیقات حق وردی ناصری. طهوری. تهران.
-       نسفی، عزیزالدین بن محمد.  (1386). کشف­الحقایق. تصحیح احمد مهدوی دامغانی. انتشارات علمی و فرهنگی. تهران.
-       هجویری، علی بن عثمان. (1386). کشف­المحجوب. تصحیح محمود عابدی. چ 3. سروش. تهران.
-       یحیی بن معاذ رازی، ابوزکریا. (1423هـ). جواهر التصوف. تصحیح سعید هارون عاشور. مکتبه الآداب. قاهره.